□8:2 «maxaw késili bar bolghan bir kishi» — maxaw késili bir xil qorqunchluq, yuqumluq tére késili bolup, Tewrat qanuni boyiche Yehudiylar bu xil késelge giriptar bolghanlarni «napak» dep hésablap, ulargha tegmesliki kérek idi («Law.» 13-14-bablar). «Teqsir» — grék tilida bu söz «kurios» dep atilidu. U aldi-keynidiki sözlerge qarap yaki «Teqsir» yaki «Reb»ni bildüridu. Mushu yerde maxaw késilige giriptar adem Eysaning kim ikenlikini téxi anche bilmigechke, «Teqsir» dep terjime qilishimiz kérek.
□8:4 «udul bérip kahin’gha özüngni körsitip, ularda bir guwahliq bolush üchün, Musa bu ishta emr qilghan hediye-qurbanliqni sun’ghin» — Tewrat qanuni boyiche birsi maxaw késilidin saqayghan bolsa, muqeddes ibadetxanidiki mes’ul kahinning aldigha bérip özini «saq, yaki saq emes» dep tekshürtüp qurbanliq qilishi kérek idi; andin qaytidin jemiyet bilen arilishalaytti. («Law.» ,13:9, 14:11-13, «Luqa» 5:14ni körüng). Démisekmu, Mesih kelgüche bundaq murasim bir qétimmu ötküzülüp baqmighan.
■8:4 Law. 13:2; 14:2; Luqa 5:14.
□8:9 «menmu bashqa birsining hoquqi astidiki ademmen...» — «menmu» dégen sözge diqqet qilishimiz kérek. Démek, yüzbéshi Rim impératorining hoquqi astida turup öz hoquqi bilen eskerlirige buyruq béreleytti; Eysa alem igisining hohuqi astida turup uning hoquqi bilen alemning ishlirini buyruydighan adem idi.
□8:12 «künchiqish we künpétishtin kelgenler ...» — (11-ayǝt) Yehudiy emeslerni, yeni yat elilklerni körsitidu. «Padishahliqning öz perzentliri» bolsa, esli Xudaning padishahliqigha mirasxor bolush kérek bolghan Yehudiylarning özlirini körsitidu.
■8:12 Mat. 13:42; 21:43; 22:13; 24:51; Luqa 13:28.
□8:20 «Insan’oghlining béshini qoyghudek yérimu yoq» — Tewratta «Insan’oghli» dégen ibare aldin éytilghan, dunyani qutquzushqa kélidighan «Mesih»ni körsetkenidi (mesilen, «Dan.» 7:13-14). Tewrat-Zebur boyiche bu ewetilgüchining Xudaning küch-qudriti we shan-sheripi bilen ershtin chüshüp, pütkül insanlarni menggü bashquridighanliqi aldin éytilghan. Uningdin muhimi, bizningche, Eysa Mesihning bu namni özi heqqide köp ishlitishi özining toluq insan ikenlikini, insaniyet bilen bir ikenlikini tekitlesh üchün idi. Chünki ersh teripidin éytqanda ajayib ish shuki, gerche u ezeldin Xudaning Oghli bolghan bolsimu, u hazir yene «Insanning oghli»mu idi. «Tebirler»nimu körüng.
□8:21 «Reb, méning awwal bérip atamni yerlikke qoyushumgha ijazet bergeysen» — bu kishining atisi belkim téxi dunyadin ketmigenidi. Shuning bilen beziler: «Awwal bérip atam ölüp uni yerlikke qoyghuche kütüshümge yol qoyghaysen» dep terjime qilidu.
□8:22 «Ölükler öz ölüklirini yerlikke qoysun» — «ölükler» mushu yerde shübhisizki, gunahliridin qutquzulmighanliqi tüpeylidin «rohi ölgenler»ni körsitidu.
■8:26 Ayup 26:12; Zeb. 107:29; Yesh. 51:10.
□8:28 «Gadaraliqlar» — yaki «Gérasaliqlar» («Luqa» 8:36ni körüng). «jin chaplashqan ikki kishi görliridin chiqip uninggha aldigha keldi» — «görlerdin» — Qanaanda (Pelestinde) köp görler öngkürlerdin yasilidu.