Hǝritǝ - Mǝsiⱨning dǝwridǝ, Ⱪanaan (Israiliyǝ) zemini
□3:1 «Xu qaƣlarda, qɵmüldürgüqi Yǝⱨya Yǝⱨudiyǝdiki qɵl-bayawanƣa kelip...» — «Yǝⱨya» ibraniy wǝ grek tillirida «Yuⱨanna» («Pǝrwǝrdigarning xǝpⱪiti» degǝn mǝnidǝ) bilǝn ipadilinidu. «Yǝⱨya» degǝn isim oⱪurmǝnlǝrgǝ muxu xǝklidǝ tonux bolƣanliⱪi üqün uni muxu tǝrjimidǝ ixlǝttuⱪ («Yǝⱨya» ǝsli ǝrǝbqǝ sɵz idi).
□3:2 «... ǝrx padixaliⱪi yeⱪinlixip ⱪaldi!» — Injilda baxtin-ahir «ǝrx padixaliⱪi» yaki «asmanning padixaⱨliⱪi» dǝp tilƣa elinidu. Grek tilida daim «asmanlarning padixaⱨliⱪi» degǝn xǝklidǝ elinidu.
□3:3 «Bayawanda towlaydiƣan bir kixining: Rǝbning yolini tǝyyarlanglar, uning qiƣir yollirini tüptüz ⱪilinglar! — degǝn awazi anglinidu» — «Yǝx.» 40:3.
■3:3 Yǝx. 40:3; Mar. 1:3; Luⱪa 3:4; Yⱨ. 1:23.
□3:6 «... Yǝⱨyaning ɵzlirini Iordan dǝryasida qɵmüldürüxini ⱪobul ⱪilixti» — bu yǝrdǝ eytilƣan qɵmüldürüx kixilǝrning: (1) ɵz gunaⱨliriƣa towa ⱪilƣanliⱪini; (2) Hudaning padixaⱨliⱪining yeⱪinlaxⱪanliⱪiƣa wǝ xundaⱪla (3) Ⱪutⱪuzƣuqi-Mǝsiⱨning yeⱪinlaxⱪanliⱪiƣa iman kǝltürüxini ipadilǝytti (ahirⱪi nuⱪta Injildiki keyinki mǝzmunda ispatlinidu).
□3:7 «Lekin Pǝrisiy wǝ Saduⱪiy mǝzⱨipidikilǝrdin kɵplirining uning qɵmüldürüxini ⱪobul ⱪilƣili kǝlgǝn...» — «Pǝrisiy» wǝ «Saduⱪiy» toƣruluⱪ: — Yǝⱨudiylar arisidiki ikki mǝzⱨǝpning kixiliri. Tǝbirlǝrdiki «Pǝrisiy» wǝ «Saduⱪiy»ƣa ⱪaralsun. «Kim silǝrni Hudaning qüxüx aldida turƣan ƣǝzipidin ⱪeqinglar dǝp agaⱨlandurdi?!» — bu kinayilik, ⱨǝjwiy gǝp, ǝlwǝttǝ; mǝnisi bǝlkim «Towa ⱪilmay, Hudadin kelidiƣan ƣǝzǝptin ⱪeqip ⱪutulux üqün qɵmüldürüxni ⱪobul ⱪilayli degininglar ⱪandaⱪ gǝp?!».
■3:7 Mat. 12:34; 23:33; Luⱪa 3:7.
□3:8 «Əmdi towiƣa layiⱪ mewini kǝltürünglar!» — «towiƣa layiⱪ mewǝ» toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng.
□3:9 «Ɵz iqinglarda: «Bizning atimiz bolsa Ibraⱨimdur!» dǝp hiyal ⱪilip yürmǝnglar!» — «Atimiz Ibraⱨim bardur!» — demǝk, «Biz uluƣ Ibraⱨimning ǝwladliri bolƣan «uluƣ Yǝⱨudiy milliti»», «Biz ⱨeqnemǝ ⱪilmisaⱪmu Huda aldida «Uningƣa has alaⱨidǝ ⱨǝlⱪ» boliwerimiz» degǝn pozitsiyini bildüridu.
■3:9 Yⱨ. 8:39.
□3:10 «Palta alliⱪaqan dǝrǝhlǝrning yiltiziƣa tǝnglǝp ⱪoyuldi» — Yǝⱨya pǝyƣǝmbǝrning bu uluƣ sɵzi wǝ 12-ayǝttiki keyinki bexariti toƣruluⱪ «ⱪoxumqǝ sɵz»imizni kɵrüng. Uning xu bayani «Hudaning ƣǝzipi ǝmdi silǝrgǝ yetip kelix aldida» degǝn asasiy mǝnini bildüridu.
■3:11 Mar. 1:7; Luⱪa 3:16; Yⱨ. 1:15,26; Ros. 1:5; 11:16; 19:4.
□3:16 «Əysa qɵmüldürülüp bolupla, sudin qiⱪti...» — nemixⱪa Əysa Yǝⱨyaning qɵmüldürüxini ⱪobul ⱪildi? «Ⱪoxumqǝ sɵz»imizdǝ bu toƣruluⱪ azraⱪ tohtilimiz. «Hudaning Roⱨi kǝptǝr ⱪiyapitidǝ ǝrxtin qüxüp..» — yaki «... pahtǝk ⱪiyapitidǝ qüxüp...». Grek tilida bu ⱪux «peristera» dǝp atilidu. «Peristera» grek tilida ⱨǝm kǝptǝrni ⱨǝm pahtǝknimu kɵrsitidu.
■3:16 Yǝx. 11:2; 42:1; Yⱨ. 1:32.
■3:17 Yǝx. 42:1; Mat. 12:18; 17:5; Mar. 1:11; Luⱪa 9:35; Kol. 1:13; 2Pet. 1:17.