Muⱪeddes Kalam (yǝngi yeziⱪ) Yǝxaya 42

1 Ⱪaranglar, mana Mǝn yɵlǝydiƣan Ɵz ⱪulumƣa!

Jenimning huxalliⱪi bolƣan Mening talliƣinim;

Mǝn Ɵz Roⱨimni uning wujudiƣa ⱪondurimǝn,

Xuning bilǝn u ǝllǝrgǝ ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝtni yǝtküzüp beridu.□ ■

2 U nǝ warⱪirap-jarⱪirimaydu, nǝ quⱪan kɵtürmǝydu nǝ awazini koqilarda anglatmaydu.□

3 Taki u ƣǝlibǝ bilǝn toƣra ⱨɵkümlǝrni qiⱪarƣuqǝ,

Yanjilƣan ⱪomuxni sundurmaydu,

Tütǝp ɵqǝy dǝp ⱪalƣan pilikni ɵqürmǝydu;□

4 Ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝtni yǝr yüzidǝ tiklimigüqǝ,

U ⱨalsizlanmaydu, kɵngli yanmaydu;

Arallarmu uning pǝrman-ⱪanunini tǝlmürüp kutidu.□

5 Asmanlarni yaritip ularni kǝrgǝn,

Yǝr-zeminni ⱨǝm uningdin qiⱪⱪanlarni yayƣan,

Uningda turuwatⱪan hǝlⱪⱪǝ nǝpǝs,

Uning üstidǝ mengiwatⱪanlarƣa roⱨ bǝrgüqi Tǝngri Pǝrwǝrdigar mundaⱪ dǝydu: —

6 Mǝnki Pǝrwǝrdigar seni ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn xuningƣa qaⱪirƣanmǝnki,

— Sening ⱪolungni tutimǝn,

Seni ⱪoƣdap saⱪlaymǝn,

Ⱨǝm seni hǝlⱪⱪǝ ǝⱨdǝ süpitidǝ,

Əllǝrgǝ bir nur ⱪilip berimǝn;□

7 Ⱪariƣu kɵzlǝrni eqixⱪa,

Zindandin mǝⱨbuslarni,

Türmidǝ ⱪarangƣuluⱪ iqidǝ olturƣanlarni ⱪutⱪuzuxⱪa seni ǝwǝtimǝn.□

8 Mǝn Pǝrwǝrdigardurmǝn; Mening namim xudur;

Xan-xǝripimni baxⱪa birsigǝ,

Manga tǝwǝ bolƣan mǝdⱨiyini oyma mǝbudlarƣa bǝrmǝymǝn.■

9 Mana, aldinⱪi ixlar bolsa ǝmǝlgǝ axurulƣan;

Silǝrgǝ yengi ixlarni jakarlaymǝn;

Ular tehi yüz bǝrmigüqǝ,

Mǝn ularni silǝrgǝ bayan ⱪilimǝn.□

10 — Pǝrwǝrdigarƣa yengi nahxa eytinglar,

I dengizda yürgǝnlǝr ⱨǝm uning iqidiki ⱨǝmmǝ mǝwjudatlar,

Arallar ⱨǝm ularda turƣanlarmu,

Jaⱨanning qǝt-qǝtliridin Uni mǝdⱨiyilǝnglar!□ ■

11 Dala ⱨǝm uningdiki xǝⱨǝrlǝr,

Kedar ⱪǝbilisidikilǝr turƣan kǝntlǝr awazini kɵtürsun,

Seladikilǝr yuⱪiri awazda nahxa eytsun,

Taƣlarning qoⱪⱪiliridin tǝntǝnǝ ⱪilsun!□

12 Ular Pǝrwǝrdigarni uluƣlisun,

Uning mǝdⱨiyiliri arallardimu jakarlansun.

13 Pǝrwǝrdigar palwandǝk qiⱪidu,

Batur lǝxkǝrdǝk otluⱪ muⱨǝbbitini ⱪozƣaydu;

U warⱪiraydu, bǝrⱨǝⱪ xirdǝk ⱨɵrkirǝydu;

Düxmǝnliri üstigǝ zor küq-ⱪudritini kɵrsitidu.

14 — «Mǝn ǝbǝdil’ǝbǝd süküttǝ turup kǝldim;

Jim turup ɵzümni besiwelip kǝldim;

Biraⱪ ⱨazir tolƣiⱪi tutⱪan ayaldǝk inqiⱪlap towlaymǝn;

Ⱨǝm ⱨasiraymǝn ⱨǝm ingraymǝn!□

15 Mǝn taƣlarni ⱨǝm dɵnglǝrni qɵldǝritimǝn,

Ularning ⱨǝmmǝ yexilliⱪlirini ⱪurutiwetimǝn;

Dǝryalarni arallarƣa aylanduruwetimǝn;

Kɵlqǝklǝrnimu ⱪaƣjiritimǝn.

16 Ⱪariƣularni ɵzi bilmigǝn bir yol bilǝn apirip ⱪoyimǝn,

Ularni ular bilmigǝn yollarda yetǝklǝymǝn;

Ularning aldida ⱪarangƣuluⱪni nur,

Əgri-toⱪay yǝrlǝrni tüptüz ⱪilimǝn.

Mǝn muxu ixlarni ⱪilmay ⱪalmaymǝn,

Ulardin ⱨeq waz kǝqmǝymǝn.□

17 Oyma mǝbudlarƣa tayanƣanlar,

Ⱪuyma mǝbudlarƣa: «Silǝr ilaⱨlirimizdur» degǝnlǝr bolsa,

Ular yoldin yandurulmay ⱪalmaydu,

Ⱪattiⱪ xǝrmǝndǝ ⱪilinidu.■

18 — «Anglanglar, i gaslar!

Ⱪariƣular, kɵrüx üqün ⱪaranglar!

19 Mening ⱪulumdin baxⱪa yǝnǝ kim ⱪariƣu?

Mening ǝwǝtkǝn «ǝlqim»din baxⱪa yǝnǝ kim gas?

Kim Mǝn bilǝn ǝⱨdilǝxkǝndǝk xunqǝ ⱪariƣudu?

Kim Pǝrwǝrdigarning ⱪulidǝk xunqǝ ⱪariƣudu?□

20 Sǝn nurƣun ixlarni kɵrgining bilǝn,

Biraⱪ nǝziringgǝ ⱨeq almaysǝn;

Uning ⱪuliⱪi eqilƣini bilǝn,

U anglimaydu».■

21 Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi üqün layiⱪ kɵrdiki,

Tǝwrat-ⱪanunini uluƣ ⱨǝm xan-xǝrǝplik dǝp kɵrsǝtti.□

22 Biraⱪ xular bolsa olja elinƣan ⱨǝm bulang-talang ⱪilinƣan bir hǝlⱪtur;

Ularning ⱨǝmmisi ora-tuzaⱪta tutulƣan,

Gündihanilarda ⱪamilip ƣayib bolidu;

Ular ƣǝniymǝt bolidu,

Ⱨeqkim ⱪutⱪuzmaydu;

Ular olja bolidu,

Ⱨeqkim: «Ⱪayturup berix!» demǝydu.□

23 Biraⱪ aranglarda kim buningƣa ⱪulaⱪ salsun?

Kim bularni anglap kǝlgüsi zamanlarƣa kɵngül ⱪoysun?□

24 Əmdi kim Yaⱪupni olja ⱪilƣan?

Kim Israilni bulangqilarƣa tapxurup bǝrgǝn?

Buni ⱪilƣini bolsa, biz gunaⱨ ⱪilip kǝmsitkǝn Pǝrwǝrdigar ǝmǝsmu?

Qünki ular Uning yollirida mengixni halimaytti;

Yaki Uning ⱪanuniƣa itaǝt ⱪilmaytti.

25 Xunga U ular üstigǝ ƣǝzǝp-ⱪǝⱨrini,

Uruxning zorawanliⱪini tɵküp qüxürdi;

Bular uning ǝtrapiƣa ot tutaxturdi;

Biraⱪ u tonup yǝtmidi;

Bular uni kɵydürdi, biraⱪ u ⱨeq sawaⱪ almidi.

□42:1 «Ɵz ⱪulum , yǝni Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» — xübⱨisizki, Hudaning «yat ǝllǝr»gǝ beƣixliƣan, ularni butpǝrǝsliktin ⱪutⱪuzidiƣan jawabidur. Muxu ayǝttiki «Ⱪaranglar, mana...» degǝnni, 41-bab 29-ayǝttiki «Jawab bǝrgüdǝk ⱨeqkim yoⱪ» ⱪatarliⱪlar bilǝn selixturuximiz kerǝk. Ⱪariƣanda, Huda talliƣan muxu mulayim, muⱨǝbbǝtlik kixi ǝl-yurtlarƣa Hudaning sɵzini elip kelidu. «U ǝllǝrgǝ ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝt yǝtküzüp beridu» — «ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝt» (ibraniy tilida «mixpat») elip berix» degǝnlik bolup, üq mǝnini ɵz iqigǝ alidu: — (1) yuⱪiriⱪi 41-babtiki (Huda butlar bilǝn muⱨakimǝ ⱪilƣan) «sot»tiki «ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝt», yǝni «Huda degǝn tirik ⱨǝm birdur, butlar yoⱪtin bolƣan nǝrsǝ» degǝn ⱨǝⱪiⱪǝtni elip kelixtin ibarǝt. Ⱨǝⱪiⱪǝtsizlǝr ⱨǝⱪiⱪǝtkǝ erixidu; (2) Hudaning «ⱨǝⱪⱪaniy ⱪul»i Hudaning adil ⱪanun-pǝrmanlirining hǝwirini yǝtküzüp, qüxǝndürüp beridu; (3) hataliⱪni tüzitix, uwal bolƣanlarƣa adalǝtni yürgüzidu.

■42:1 Yǝx. 11:2; Mat. 3:17; 17:5; Yⱨ. 3:34; Əf. 1:6

□42:2 «U nǝ warⱪirap-jarⱪirimaydu, nǝ quⱪan kɵtürmǝydu nǝ awazini koqilarda anglatmaydu» — buning mǝnisi, bǝlkim «U dawrang salmaydu», «U ɵz-ɵzini elan ⱪilmaydu».

□42:3 «toƣra ⱨɵkümlǝr» — yaki «ⱨɵküm-ⱨǝⱪiⱪǝt» toƣruluⱪ 42:1diki izaⱨatni kɵrüng.

□42:4 «U ⱨalsizlanmaydu, kɵngli yanmaydu...» — «ⱨalsizlanmaydu» wǝ «kɵngli yanmaydu» degǝn sɵzlǝr ibraniy tilida 3-ayǝttiki «tütǝp ɵqǝy dǝp ⱪalƣan» ⱨǝm «yanjilƣan» degǝnlǝr bilǝn yiltizdaxtur. «arallarmu uning pǝrman-ⱪanunini tǝlmürüp kutidu» — ⱨazir (Yǝxaya kitabidiki muxu yǝrgiqǝ) «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣruluⱪ xundaⱪ hǝwirimiz bar: — (1) Huda uni pǝwⱪul’addǝ yahxi kɵridu, uningdin zor huxalliⱪ alidu. (2) Hudaning Roⱨi uning üstigǝ kelip turidu. (3) U talax-tartix ⱪilmaydiƣan, kǝmtǝr, kiqik peilliⱪ adǝm bolidu. (4) U intayin mulayim adǝm bolup, ⱨǝtta «ümid yoⱪ» bolƣudǝk «yanjilƣan ⱪomux» yaki «tütǝp ɵqǝy dǝp ⱪalƣan pilik»kimu meⱨir-xǝpⱪǝt kɵrsitidu. (5) U dunyaƣa kǝlgǝndǝ, Hudaning ⱨǝⱪiⱪǝtlirini, toƣra ⱨɵkümlirini pütün dunyaƣa yǝtküzmigüqǝ ⱨǝrgiz yoldin yanmaydu. (6) Pütün dunya, ⱨǝtta ǝng qǝt jaylardikilǝr uningƣa ümid baƣlap, uning sɵz-ⱨɵkümlirigǝ tǝxna bolidu.

□42:6 «Ⱨǝm seni hǝlⱪⱪǝ ǝⱨdǝ süpitidǝ, ǝllǝrgǝ bir nur ⱪilip berimǝn» — «hǝlⱪ» Tǝwratta adǝttǝ Israilni kɵrsitidu, «ǝllǝr» «Israildin baxⱪa hǝlⱪlǝr»ni, «Yǝⱨudiy ǝmǝslǝr»ni kɵrsitidu.

□42:7 «Ⱪariƣu kɵzlǝrni eqixⱪa, zindandin mǝⱨbuslarni, türmidǝ ⱪarangƣuluⱪ iqidǝ olturƣanlarni ⱪutⱪuzuxⱪa seni ǝwǝtimǝn» — bu ayǝtlǝrdin «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣrisida xularnimu kɵrümizki: — (7) U Hudaning zor yardimigǝ igǝ bolidu; (8) undaⱪ ⱪilƣanda uning ɵzi bir «ǝⱨdǝ» bolidu ⱨǝm ɵzi «nur» bolidu. (9) Bu ǝⱨdining mǝzmuni bolsa (5-ayǝt Hudaning dunyadiki barliⱪ hǝlⱪlǝrning ƣemidǝ bolƣanliⱪini kɵrsǝtkǝndǝk) hǝlⱪlǝrning kɵzlirini eqip ularni ǝrkinlikkǝ qiⱪirixtin ibarǝt bolidu. (10) Huda uni (Mǝsiⱨni) ǝⱨdǝ süpitidǝ jaⱨandiki barliⱪ hǝlⱪⱪǝ ⱨǝdiyǝ ⱪilƣandǝk «beridu».

■42:8 Yǝx. 48:11

□42:9 «Mana, aldinⱪi ixlar bolsa ǝmǝlgǝ axurulƣan; silǝrgǝ yengi ixlarni jakarlaymǝn...» — «aldinⱪi ixlar» bǝlkim 41-bab, 1-4-ayǝttiki, «tajawuzqi»ning ixlirini kɵrsitixi mumkin. «Yengi ixlar» bolsa Pǝrwǝrdigarning ⱨǝⱪⱪaniy ⱪuli» toƣruluⱪtur. «Tajawuzqi» wǝ «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli»ni selixtursaⱪ, tajawuzqi wǝyranqiliⱪ ⱪilidu, ǝl-yurtlar uningdin ⱪorⱪup patiparaⱪ bolup ketidu, butpǝrǝslik tehimu küqiyidu; «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» bolsa hǝⱪlǝrgǝ rǝⱨim ⱪilidu, adǝmni saⱪaytidu, ǝl-yurtlarni, yǝni «yat ǝllǝr»ni Hudaƣa ⱪaritip uning nuriƣa yetǝklǝydu.

□42:10 «dengizda yürgǝnlǝr» — ibraniy tilida «dengizƣa qüxkǝnlǝr» — «Zǝb.» 107:23ni kɵrüng.

■42:10 Zǝb. 33:3

□42:11 «Kedar ⱪǝbilisidikilǝr... Seladikilǝr...» — «Kedar ⱪǝbilisi» ǝrǝblǝrning bir ⱪǝbilisi idi. «Sela» bolsa Edomning bir xǝⱨiri (Sela ⱪoram tax üstigǝ selinƣan — mǝnisi «ⱪoram tax»). Yuⱪiriⱪi 34-babta deyilgǝndǝk, Edom Hudaning sɵzigǝ ⱪarxi turƣini bilǝn, Edomdin Hudaƣa towa ⱪilip ⱨǝⱪiⱪiy ibadǝt ⱪilidiƣanlar bolidu.

□42:14 «Mǝn ǝbǝdil’ǝbǝd süküttǝ turup kǝldim; jim turup ɵzümni besiwelip kǝldim; biraⱪ ⱨazir tolƣiⱪi tutⱪan ayaldǝk inqiⱪlap towlaymǝn; ⱨǝm ⱨasiraymǝn ⱨǝm ingraymǝn!» — «yengi ixlar» yǝni Uning «ⱨǝⱪⱪaniy ⱪuli»ning dunyaƣa kelixi, xundaⱪla nurƣun adǝmlǝrni gunaⱨlirining asarǝtliridin ⱪutⱪuzuxni ɵz iqigǝ alidu. Huda bu «yengi ixlar»ni ǝmǝlgǝ axurux üqün, ⱨamilidar ayalning tolƣiⱪi tutⱪandǝk bolidu (10-17-ayǝtlǝr toluⱪ bir bɵlümdur). Demisǝkmu, muxu «yengi ixlar» Hudaƣa nisbǝtǝn pütkül alǝmdin muⱨimdǝk turidu; qünki U asman-zeminni bir sɵz bilǝnla yaratⱪan; biraⱪ muxu ixlarni U tǝxnaliⱪ bilǝn uzun, yǝni ǝbǝdil’ǝbǝd kütüp kǝlgǝn ⱨǝm ularni tuƣdurux üqün eƣir japa ⱨǝm azab tartⱪandǝk ⱪilidu. Muxu intayin sirliⱪ ixtur! «ⱨǝm ⱨasiraymǝn ⱨǝm ingraymǝn» — ikki ixning tǝng ⱪilinidiƣanliⱪini bildüridu.

□42:16 «Ⱪariƣularni ɵzi bilmigǝn bir yol bilǝn apirip ⱪoyimǝn... Mǝn muxu ixlarni ⱪilmay ⱪalmaymǝn, Ulardin ⱨeq waz kǝqmǝymǝn» — 15- wǝ 16-ayǝtkǝ ⱪariƣanda, «yengi ixlar» dunyaƣa kǝlgǝndǝ, bǝzi kixlǝr üqün azabliⱪ bolidu; yǝr-zemin astin-üstün bolup ketidu; xuning bilǝn tǝng Huda baxⱪa birnǝqqǝ «ⱪariƣular» (bǝlkim, gunaⱨini, jümlidin butpǝrǝslikni tonup yetidiƣanlar) üqün moⱨtajlirini tǝminlǝydiƣan mǝhsus xaraitlarni yaritip beridu.

■42:17 Zǝb. 97:7; Yǝx. 1:29; 44:11; 45:16

□42:19 «mǝn bilǝn ǝⱨdilǝxkǝndǝk» — yaki «Mǝn bilǝn inaⱪ ⱪilinƣandǝk». «...Kim Mǝn bilǝn ǝⱨdilǝxkǝndǝk xunqǝ ⱪariƣudu? Kim Pǝrwǝrdigarning ⱪulidǝk xunqǝ ⱪariƣudu?» — bir soal tuƣuliduki, muxu ayǝttǝ deyilgǝn «Mening ⱪulum» yuⱪiriⱪi «huxalliⱪim bolƣan ⱪulum»mu yaki baxⱪisimu? Tezla kɵrimizki, u ǝmǝs, bǝlki Israilning ɵzi bolidu (mǝsilǝn, 22-ayǝtni kɵrüng). Huda 18-ayǝttǝ, Ɵzi tǝripidin saⱪaytilƣan (16-ayǝt), ǝsli butpǝrǝs «ⱪariƣu» bolƣan ǝl-yurtlarni («yat ǝllǝrni») ɵzining «ⱪariƣu» hǝlⱪini, yǝni Israilni nǝzirigǝ elixⱪa qaⱪiridu. Demǝk, Israil tǝripidin kǝmsitilip «ⱪariƣu» dǝp ⱨesablanƣanlar kɵrǝlǝydiƣan bolidu, biraⱪ (pǝyƣǝmbǝrlǝr arⱪiliⱪ) Hudaning nurini ⱪobul ⱪilƣan Israillar bolsa, asiyliⱪ ⱪilip ⱪariƣu bolup ⱪaldi.

■42:20 Rim. 2:2-11

□42:21 «Pǝrwǝrdigar Ɵz ⱨǝⱪⱪaniyliⱪi üqün layiⱪ kɵrdiki, Tǝwrat-ⱪanunini uluƣ ⱨǝm xan-xǝrǝplik dǝp kɵrsǝtti» — Huda Israilƣa Musa pǝyƣǝmbǝr arⱪiliⱪ muⱪǝddǝs ⱪanun-pǝrmanni bǝrgǝn. Xunga ular butpǝrǝslikkǝ tolƣan dunya arisida birdinbir Hudaƣa ibadǝt ⱪilidiƣan hǝlⱪ bolup, zor imtiyazƣa erixkǝnidi. Hudaning mǝⱪsiti, ular arⱪiliⱪ «Mening ⱪulum» ⱨǝm «ülgǝ» süpitidǝ, muxu nurini pütkül dunyaƣa yǝtküzmǝkqi. Biraⱪ Israillar Uning xu mǝⱪsitini ⱨeq ǝtiwarlimay, kɵp jǝⱨǝttin Uningdin yüz ɵrigǝn.

□42:22 «Biraⱪ xular bolsa olja elinƣan ⱨǝm bulang-talang ⱪilinƣan bir hǝlⱪtur... ular olja bolidu, ⱨeqkim: «Ⱪayturup berix!» demǝydu» — ǝgǝr Israil Hudaning sɵzigǝ kirgǝn bolsa, nurƣun ǝllǝr ularƣa beⱪindi bolatti. Biraⱪ Uning sɵzigǝ kirmigǝndin keyin, ǝⱨwali dǝl uning ǝksi boldi.

□42:23 «Biraⱪ aranglarda kim buningƣa ⱪulaⱪ salsun? Kim ... kɵngül ⱪoysun?» — muxu gǝpkǝ ⱪariƣanda, ⱨǝtta Hudaning tǝrbiyilik jazasi bexiƣa qüxkǝndin keyinmu angliƣuqi ⱪuliⱪi, kɵridiƣan kɵzliri barlar yǝnila az bolsa kerǝk.