Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əgǝr waⱪit degǝn nǝrsini bar desǝng, mana Mǝn Ɵzümdurmǝn».
«Ⱨazir bolsa Rǝb Pǝrwǝrdigar wǝ Uning Roⱨi Meni ǝwǝtti!» — sɵzligüqi yǝnǝ «Əzǝldin tartip Huda bilǝn billǝ bolup, Uning sɵzini yǝr yüzidikilǝrgǝ yǝtküzgüqi» bolup, ahirda Huda ⱨǝm Hudaning Roⱨi tǝripidin ǝwǝtilip Ɵzi muxu dunyaƣa kelidu (6-bab, 8-ayǝtni kɵrüng). Tɵwǝndiki 49-babta muxu Zat, yǝni «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣrisidiki mǝzmunlarda kɵprǝk axkarilinidu.
Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ⱨazir bolsa Rǝb Pǝrwǝrdigar Meni Uning Roⱨi bilǝn ǝwǝtkǝn!». ■ Pǝnd. 8:1-5; Zǝk. 2:9; 6:15; 10:12; Yuⱨ. 11:42; 17:21
Bexarǝtlǝr boyiqǝ muxu tügünni yexix üqün, insanni gunaⱨdin ⱪutⱪuzux üqün, «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» ǝwǝtilidu. Uning ⱪilidiƣan hizmǝtliri tɵwǝndiki 49-55-babtiki bexarǝtlǝrning temisi bolidu.
(Muxu bexarǝtlǝr bǝlkim ikkinqi ⱪetim ahirⱪi zamanlardimu ǝmǝlgǝ axurulidu, xu qaƣda Israil «yengi Babil»din ⱨǝm dunyadiki qǝt-qǝtlǝrdin Zionƣa ⱪaytidu). ■ Yǝx. 52:11; Yǝr. 50:8; 51:6,45; Wǝⱨ. 18:4
□48:3 «Ilgiriki ixlar» — muxu ayǝttiki «ilgiriki ixlar» xübⱨisizki, Hudaning «Ⱪorǝx pilani»dur (46:12diki izaⱨatni kɵrüng). Muxuni jǝzmǝnlǝxtürüx üqün Yǝxaya «ⱪoxumqǝ sɵz»diki 4-misal (48-babning alaⱨidǝ xǝkli toƣrisida) degǝn grafini kɵrüng. Axu grafiƣa ⱪariƣanda, 48-bab ikki ⱪisimƣa bɵlünidu. Birinqi ⱪisimdiki «ilgiriki ixlar» dǝl «Ⱪorǝx pilani»ƣa barawǝr kelidu; 6-ayǝttiki «yengi ixlar» bolsa, Pǝrwǝrdigarning ⱪulining ixlirni kɵrsitidu. Muxu tǝⱨlil ⱪilinix 42-babtikigǝ ohxax.
□48:4 «yüzüngning dap ikǝnlikini...» — sɵzmusɵz tǝrjimǝ ⱪilƣanda «pexanǝngning mistin ikǝnlikini...».
□48:6 ««yengi ixlar»nǝni saⱪlinip yoxurunƣan ixlarni bayan ⱪildim,...» — yuⱪiriⱪi izaⱨatta deginimizdǝk, «yengi ixlar»ni dǝl «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣruluⱪ hux hǝwǝr dǝp bilimiz (42-babnimu kɵrüng).
■48:9 Yǝx. 43:21, 25
□48:10 «Kümüxni tawliƣandǝk tawlandurmidim» — demǝk, Israil kümüxning barliⱪ daxⱪilini ayriwalƣuqǝ tawlanƣandǝk tawlansa, bǝlkim ⱨeqnǝrsǝ ⱪalmaytti! (1-bab, 22-, 25-ayǝtnimu kɵrüng). «Azab-oⱪubǝtning humdanida» — bǝlkim Babil imperiyǝsining ularƣa ⱪarita ⱪilƣan ziyankǝxliklirini kɵrsitidu.
■48:12 Yǝx. 41:4; 44:6; Wǝⱨ. 1:17; 22:13
□48:14 «Pǝrwǝrdigar yahxi kɵrgǝn kixi» — muxu yǝrdǝ Ⱪorǝxni kɵrsitidu.
□48:16 «Manga yeⱪin kelinglar, muxuni anglap ⱪoyunglar; Mǝn ǝzǝldin sɵzümni yoxurun ⱪilƣan ǝmǝs; sɵzüm ǝmǝlgǝ axurulƣinidimu yǝnila xu yǝrdǝ bolƣanmǝn» — demǝk, sɵzligüqi Hudaning «Jakarqisi» ⱨǝm Uning yenida ⱨazir turup Uning sɵzini bǝja kǝltürgüqidur. Keyinki izaⱨatnimu kɵrüng. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Əgǝr waⱪit degǝn nǝrsini bar desǝng, mana Mǝn Ɵzümdurmǝn». «Ⱨazir bolsa Rǝb Pǝrwǝrdigar wǝ Uning Roⱨi Meni ǝwǝtti!» — sɵzligüqi yǝnǝ «Əzǝldin tartip Huda bilǝn billǝ bolup, Uning sɵzini yǝr yüzidikilǝrgǝ yǝtküzgüqi» bolup, ahirda Huda ⱨǝm Hudaning Roⱨi tǝripidin ǝwǝtilip Ɵzi muxu dunyaƣa kelidu (6-bab, 8-ayǝtni kɵrüng). Tɵwǝndiki 49-babta muxu Zat, yǝni «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» toƣrisidiki mǝzmunlarda kɵprǝk axkarilinidu. Baxⱪa birhil tǝrjimisi: «Ⱨazir bolsa Rǝb Pǝrwǝrdigar Meni Uning Roⱨi bilǝn ǝwǝtkǝn!».
■48:16 Pǝnd. 8:1-5; Zǝk. 2:9; 6:15; 10:12; Yuⱨ. 11:42; 17:21
■48:18 Ⱪan. 32:29; Zǝb. 81:13-16
□48:20 «Babildin qiⱪinglar, kaldiylǝrdin ⱪeqip ketinglar!» — Israil Babildin (miladiyǝdin ilgiriki 536-yili) ⱪutulƣini bilǝn, ǝmǝliyǝttǝ intayin az bir ⱪismi ⱪaytip kǝldi. Nurƣun Yǝⱨudiylar Pars imperiyǝsining ⱨɵkümranliⱪi astida turup, ɵzining axu yǝrdiki ǝⱨwalini yahxi dǝp ⱪaraytti. Ulardin kɵpligǝn adǝm soda-tijarǝt bilǝn xuƣullinix bilǝn beyip kǝtti. Ular erixkǝn parawan turmuxni taxlap ɵz yurtini ⱪaytidin bǝrpa ⱪilix japasidin bax tartti. Xunga ular muxu qaⱪiriⱪⱪa ⱪulaⱪ salmaytti. Adǝmlǝr muxu dunyadiki mustǝbitlik ⱨɵkümranliⱪlardin ǝmǝs, bǝlki ɵz gunaⱨidin, xǝhsiyǝtqilikidin, ɵzidin «azad ⱪilinix»i yaki «ⱪutⱪuzulux»i ǝng muⱨimdur. Ⱪorǝx bolsa ularning ɵz wǝtinigǝ ⱪaytix yolini aqⱪan. Biraⱪ gunaⱨliridin saⱪit bolmisa, ⱨǝmmisi ⱪuruⱪ, bikarƣa ketidu. Bexarǝtlǝr boyiqǝ muxu tügünni yexix üqün, insanni gunaⱨdin ⱪutⱪuzux üqün, «Pǝrwǝrdigarning ⱪuli» ǝwǝtilidu. Uning ⱪilidiƣan hizmǝtliri tɵwǝndiki 49-55-babtiki bexarǝtlǝrning temisi bolidu. (Muxu bexarǝtlǝr bǝlkim ikkinqi ⱪetim ahirⱪi zamanlardimu ǝmǝlgǝ axurulidu, xu qaƣda Israil «yengi Babil»din ⱨǝm dunyadiki qǝt-qǝtlǝrdin Zionƣa ⱪaytidu).
■48:20 Yǝx. 52:11; Yǝr. 50:8; 51:6,45; Wǝⱨ. 18:4
□48:21 «Ular qɵl-bayawanlardin ɵtkǝndǝ ⱨeq ussap ⱪalmidi; U sularni taxtin aⱪⱪuzup bǝrdi; ...sular uningdin urƣup qiⱪti!» — «Mis.» 17-babni kɵrüng. Xu qaƣda Israillar Hudadin narazi bolup ⱪaⱪxap kǝtti. Bǝlkim 22-ayǝt muxundaⱪ ixlarnimu kɵrsitixi mumkin.