Yene diqqet qilimizki, gerche «baghning otturisida» ikki derex bolsimu, Hawa’animiz peqet «baghning otturisidiki derex» dep, birla derexni tilgha alidu. Uning köngli alliqachan shu derexke meptun bolup qalghan bolushi mumkin.
Injil boyiche Hawa’animiz aldinip qalghuchi, toluq gunah sadir qilghuchi Adem’atimizdur; chünki u héch qarshiliq körsetmey, bilip turup shu méwidin yédi («1Tim.» (1)» 2:14ni körüng). Adem’atimiz Hawa’anining yénida bolghini bilen, yenila uni méwini yéyishtin tosumidi. ■ Rim. 5:12,14-21; 1Tim. 2:14. 7 Yéyishi bilenla her ikkisining közliri échilip, özlirining yalingach ikenlikini bilip, enjür yopurmaqlirini élip bir-birige ulap tikip, özlirige yapquch qilip tartti.
□3:1 «yilan... dep soridi» — bizde guman yoqki, yilanni ishlitip söz qilghuchi Sheytan idi («Weh.» 12:9, 20:2ni körüng). Oqurmenler shuni bayqayduki, Sheytan «Xuda» dégini bilen, «Reb» yaki «Perwerdigar» dégen namlarni qet’iy ishletmeydu. U ayaldin soal sorighanda Xudaning éytqan sözidiki «xalighiningche» dégen sözni chiqiriwétidu.
□3:3 «Baghdiki derexlerning méwilirini yések bolidu» — Hawa’animiz Xudaning tapilighinini éytqanda, birinchidin «xalighiningche» dégen sözni déyishni untup qalghan, ikkinchidin Xudaning sözige: «qol tegküzmengler» dégenni qoshup qoyidu (2:4). Lékin Hawa’animiz mushu sözlerni biwasite Xudadin anglighan emes, éri Adem’atimiz uninggha toghra yetküzüshi kérek idi; shunga bu xataliqning mes’uliyiti Adem’atimizdimu bolushi mumkin. Yene diqqet qilimizki, gerche «baghning otturisida» ikki derex bolsimu, Hawa’animiz peqet «baghning otturisidiki derex» dep, birla derexni tilgha alidu. Uning köngli alliqachan shu derexke meptun bolup qalghan bolushi mumkin.
□3:6 «Ayal ... kördi» — Hawa’ana uchrighan azdurulushni Mesih Eysa uchrighan sinaq bilen sélishtursaq ularda oxshash üch amil mewjut — «Luqa» 4:1-14 we «1Yuh.» 2:16ni körüng. Injil boyiche Hawa’animiz aldinip qalghuchi, toluq gunah sadir qilghuchi Adem’atimizdur; chünki u héch qarshiliq körsetmey, bilip turup shu méwidin yédi («1Tim.» (1)» 2:14ni körüng). Adem’atimiz Hawa’anining yénida bolghini bilen, yenila uni méwini yéyishtin tosumidi.
■3:6 Rim. 5:12,14-21; 1Tim. 2:14.
□3:8 «kün salqinlighanda» — yaki «künning salqin shamal waqtida». «Künning salqinlishish waqti» Ottura Sherqte kechqurun bashlinidu.
□3:14 «Perwerdigar Xuda yilan’gha mundaq dédi» — Xuda yilandin héchqandaq soal sorimaydu. «bekrek lenetke qalisen» — bashqa birxil terjimisi: «peqet senla shu lenetlerge qalisen...». Emma Adem’atimizning gunahi üchün barliq jan igiliri lenetke qélip ölidu; shunga biz 3:14diki terjimini toghra dep qaraymiz. «Topa yeysen» — Yilanlarning ozuqi topa emes, elwette, biraq ular herdaim ozuq yégende topa yémey qalmaydu. Bu ish yilanning peslestürülgenlikini, nomusqa qaldurulghanliqini tekitleydu.
□3:15 «U séning béshingni dessep zeximlendüridu» — ayalning nesli shundaq qilidu. «U séning béshingni dessep zeximlendüridu, sen qopup uning tapinini chéqip zeximlendürisen» — mushu bésharette körsitilgen ish shuki, ayal kishining nesli Sheytanning béshini puti bilen dessep yanchighanda, Sheytanmu uninggha hujum qilip tapinini yarilanduridu. Bu bésharetni dunyagha kélidighan Qutquzghuchi toghruluq, dep ishinimiz. Buning üstide «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
□3:16 «Hamilidarliqingni. ... köpeytimen» — insan ölidighan qilin’ghachqa, ayal kishi köprek bala tughushi kérek. «Sen éringdin üstün turushqa hewes qilsangmu, u üstüngdin xojiliq qilidu» — bashqa birxil terjimisi: «Shundaqtimu, éringge küchlük ishtiyaq baghlaysen we u séni bashquridu». Emma Xudaning mushu hökümi bilen gunah tüpeylidin er-ayal arisida ziddiyet we küresh peyda boldi, dégenliktur, dep qaraymiz. Oxshash péillarni ishletken, oxshash shekillik bir jümle 4:7de tépilidu.
■3:16 1Kor. 14:34; 1Tim. 2:11,12; Tit. 2:5; 1Pét. 3:6.
□3:17 «ayalingning sözige» — ibraniy tilida «ayalingning awazigha». «... derextin yégining tüpeylidin» — elwette, Adem’atining bu derexning méwisini yéyishini körsitidu. Esliy tékist ibraniy tilida «derextin» dep élinidu.
□3:18 «Sen yerdiki ziraet-otyashlarni yeysen» — Nuh peyghemberning dewrigiche insanlargha peqet ziraet-otyash (göshni emes) yéyishke ruxset idi (1:29ni körüng).
□3:20 «Hawa» — ibraniy tilidiki «hayatliq» dégen söz bilen ahangdash. Adem’atining bu sözliri bésharetlik idi; chünki Hawa’ana téxiche bala tughmighanidi.
□3:21 «Haywan tériliri» — bu térilerni ishlitish üchün melum gunahsiz haywanatlar ölüshi kérek. Bu belkim birinchi qurbanliqlar bolushi mumkin. Xudaning Adem’ata we Hawa’animizgha éytqan sözliri we qilghan muamilisi toghruluq «qoshumche söz»imizde azraq toxtilimiz.
□3:22 «Bizler» — toghruluq yene «qoshumche söz»imizni (1:26 toghruluq) körüng. «Uni tosushimiz kérek» — mushu sözler eyni tékistte yoq.
□3:24 «Kérublar» — belkim alemdiki eng küchlük we eng yuqiri derijilik perishtiler yaki mexluqlar bolushi mumkin. «Tebirler»ni körüng.