3
Herbir ishning sewebi bardur
Perwerdigar silerni eyiblep éytqan bu söz-kalamni anglanglar, i Israil baliliri,
Yeni Men Misir zéminidin élip chiqarghan bu pütkül jemet: —
«Yer yüzidiki barliq jemetler arisidin peqet silerni tonup keldim;
Shunga üstünglargha barliq qebihlikliringlarning jazasini chüshürimen». «Yer yüzidiki barliq jemetler arisidin peqet silerni tonup keldim; shunga üstünglargha barliq qebihlikliringlarning jazasini chüshürimen» — démek, Xuda insanlargha ata qilghan alahide imtiyazlarning herbiri özige xas alahide jawabkarliqini özi bilen bille élip kélidu.
 
Xitab hem muhakime
Ikki kishi bir niyette bolmisa, qandaqmu bille mangalisun?
Oljisi yoq shir ormanda hörkiremdu?
Arslan héchnémini almighan bolsa uwisida huwlamdu? «Oljisi yoq shir ormanda hörkiremdu? Arslan héchnémini almighan bolsa uwisida huwlamdu?» — shirlar ikki ehwalda hörkireydu. (1) nishan qilghan owni qorqitip qozuqtek qaturup qoyush üchün; (2) ow-oljini alghandin kéyin bashqa yirtquch haywanlargha: «Bu méningki, uninggha chéqilma» dep agahlandürüsh üchün. Bizningche mushu yerde belkim birinchi mumkinchilikni bildüridu (8-ayetni körüng). Héchbolmighanda Israilgha «axirqi deqiqe», yeni towa qilishqa eng axirqi purset keldi; towa qilmisanglar Perwerdigar shirdek silerni Öz owi qilidu, dégenlik bolsa kérek.
Tuzaqta yemchük bolmisa qush yerge yiqilamdu?
Alghudek nerse bolmisa, qismaq yerdin étilip chiqamdu?
Sheherde agah kaniyi chélinsa, xelq qorqmamdu?
Perwerdigar qilmighan bolsa, sheherge yamanliq chüshemdu? Yesh. 45:7; Yigh. 3:37, 38
Reb Perwerdigar Öz qulliri bolghan peyghemberlerge awwal ashkarilimay turup,
U héch ish qilmaydu. «Reb Perwerdigar Öz qulliri bolghan peyghemberlerge awwal ashkarilimay turup, U héch ish qilmaydu» — bu ayet Xudaning qilghan barliq ishliridiki intayin muhim bir prinsipni körsitidu. Bashqiche ipadilisek: — «Reb Perwerdigar qilmaqchi bolghan ishlirida, Öz qulliri bolghan peyghemberlerge aldi bilen bésharet bermey qalmaydu».
Shir hörkirigen tursa, kim qorqmaydu?
Reb Perwerdigar söz qilghanda, kim Uning bésharitini yetküzmey turalaydu? «Shir hörkirigen tursa, kim qorqmaydu? Reb Perwerdigar söz qilghanda, kim Uning bésharitini yetküzmey turalaydu?» — bu jümlige qarighanda «shir» téxi owni tutmighan oxshaydu — Towa qilishqa azraqla waqit qaldi (4-ayetni qayta körüng).
 
Xuda Israilni qorshaydighan düshmen bolup qaldi •••• «U burulupla ularning düshmini boldi» {3:9-4:16}
Ashdodtiki qel’e-ordilarda,
Shundaqla Misirdiki qel’e-ordilarda élan qilip: —
«Samariye taghliri üstide yighilinglar,
Uning otturisidiki zor qiyqas-sürenlerni,
Uning ichidiki jebir-zulumlarni körüp béqinglar» — denglar. «Ashdodtiki qel’e-ordilarda ... élan qilip: — «Samariye taghliri üstide yighilinglar, uning otturisidiki zor qiyqas-sürenlerni, uning ichidiki jebir-zulumlarni körüp béqinglar» — bu söz belkim uni anglighan Samariyediki hökümdarlargha hem baylargha bek éghir kelgen bolushi mumkin. Xuda qandaqmu Ashdodtiki «butperes, kapir» Filistiylerni (hem Misirliqlarni) mushu hökümdarlarning Öz puqralirigha qilghan jebir-zulumlirini körüshke, yurtning kötürgen dad-peryadlirini anglashqa teklip qilsun?
«Qiyqas-sürenler» bolsa ikki bisliq söz — (1) yurtning dad-peryadlirini; (2) qorshiwalghan düshmenlerdin qorqush tüpeylidin kötürülgen qiyqas-sürenlerni bildüridu (11-ayetni körüng).
10 — Ular heq ish qilishni bilmeydu — deydu Perwerdigar,
— Ular ordilirigha zulum-zorawanliq bilen tartiwalghanlirini hem oljilarni jughlighuchilar! «Ular ordilirigha zulum-zorawanliq bilen tartiwalghanlirini hem oljilarni jughlighuchilar!» — bu belkim ikki bisliq söz bolup: — (1) hökumdarlar xeqlerni bozek qilish arqiliq özlirige olja toplighan; (2) ular shundaq qilghanliqidin, bu buliwalghan haram oljisi axirida öz béshigha düshmenlerning zulumliri, bulangchiliqliri bolup chüshidu.
11 Shunga Perwerdigar mundaq deydu: —
«Mana bir yaw! U zéminni qorshiwaldi!
U mudapiengni élip tashlaydu,
Qel’e-ordiliring bulang-talang qilinidu.
12 Perwerdigar mundaq deydu: — Padichi shirning aghzidin qoyning ikki putini yaki quliqining bir parchisini qutquzup alghandek,
Samariyide olturghan Israillarmu shundaq qutquzulidu,
— Sheherde peqet kariwatning bir burjiki,
Diwandiki bir parche Demeshq libasila qalidu! «Samariyide olturghan Israillarmu shundaq qutquzulidu, — sheherde peqet kariwatning bir burjiki, diwandiki bir parche Demeshq libasila qalidu!» — mushu ayetning ikkinchi qismining terjimiliri herxil, biraq omumiy menisi bir-birige yéqin kélidu. Samariyedikilerning ongda yétip eysh-ishretlik turmushida ishletken buyumliridin nahayiti az bir qismi qélip qalidu.
13 — Anglanglar, Yaqupning jemetide guwahliq béringlar,
— deydu Reb Perwerdigar, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Xuda, «Anglanglar, Yaqupning jemetide guwahliq béringlar,...» — bu Xudaning héliqi téxiche «butperes, kapir» bolghan Ashdodtikilerge qilghan sözi.
14 — Men Israilning asiyliqlirini öz béshigha chüshürgen künide,
Beyt-El shehirining qurban’gahlirinimu jazalaymen;
Qurban’gahning burjekliridiki münggüzler késiwétilip yerge chüshürülidu. «Beyt-El shehirining qurban’gahlirinimu jazalaymen; qurban’gahning burjekliridiki münggüzler késiwétilip yerge chüshürülidu» — bésharettin 150 yil ilgiri «Yeroboam I», Israil (shimaliy padishahliq)ning tunji padishahi Beyt-El shehiride bir kalisiman butni yasap, uni «Perwerdigar Xudayimiz» dep atap, uning aldigha bir qurbanliq supisini (qurban’gah) yasighan. Amosning sözige qarighanda bu qurban’gahning yénigha xéli köp qurban’gahlar qoshup sélin’ghan. Qurban’gahning her töt burjikige bir münggüz békitilgen.
15 Men «Qishliq Saray» we «Yazliq Saray»ni biraqla uruwétimen;
Pil chishi öylermu yoqilip kétidu,
Köpligen öyler tügishidu, — deydu Perwerdigar. «Men «Qishliq Saray» we «Yazliq Saray»ni biraqla uruwétimen» — «qishliq saray», «yazliq saray» padishah dem alidighan jaylar bolsa kérek. «Köpligen öyler» — qarighanda köpligen ademler kembeghel bolup makansiz qalghan. Shu waqitlarda, baylar köp öylerni salghan.
 
 

3:2 «Yer yüzidiki barliq jemetler arisidin peqet silerni tonup keldim; shunga üstünglargha barliq qebihlikliringlarning jazasini chüshürimen» — démek, Xuda insanlargha ata qilghan alahide imtiyazlarning herbiri özige xas alahide jawabkarliqini özi bilen bille élip kélidu.

3:4 «Oljisi yoq shir ormanda hörkiremdu? Arslan héchnémini almighan bolsa uwisida huwlamdu?» — shirlar ikki ehwalda hörkireydu. (1) nishan qilghan owni qorqitip qozuqtek qaturup qoyush üchün; (2) ow-oljini alghandin kéyin bashqa yirtquch haywanlargha: «Bu méningki, uninggha chéqilma» dep agahlandürüsh üchün. Bizningche mushu yerde belkim birinchi mumkinchilikni bildüridu (8-ayetni körüng). Héchbolmighanda Israilgha «axirqi deqiqe», yeni towa qilishqa eng axirqi purset keldi; towa qilmisanglar Perwerdigar shirdek silerni Öz owi qilidu, dégenlik bolsa kérek.

3:6 Yesh. 45:7; Yigh. 3:37, 38

3:7 «Reb Perwerdigar Öz qulliri bolghan peyghemberlerge awwal ashkarilimay turup, U héch ish qilmaydu» — bu ayet Xudaning qilghan barliq ishliridiki intayin muhim bir prinsipni körsitidu. Bashqiche ipadilisek: — «Reb Perwerdigar qilmaqchi bolghan ishlirida, Öz qulliri bolghan peyghemberlerge aldi bilen bésharet bermey qalmaydu».

3:8 «Shir hörkirigen tursa, kim qorqmaydu? Reb Perwerdigar söz qilghanda, kim Uning bésharitini yetküzmey turalaydu?» — bu jümlige qarighanda «shir» téxi owni tutmighan oxshaydu — Towa qilishqa azraqla waqit qaldi (4-ayetni qayta körüng).

3:9 «Ashdodtiki qel’e-ordilarda ... élan qilip: — «Samariye taghliri üstide yighilinglar, uning otturisidiki zor qiyqas-sürenlerni, uning ichidiki jebir-zulumlarni körüp béqinglar» — bu söz belkim uni anglighan Samariyediki hökümdarlargha hem baylargha bek éghir kelgen bolushi mumkin. Xuda qandaqmu Ashdodtiki «butperes, kapir» Filistiylerni (hem Misirliqlarni) mushu hökümdarlarning Öz puqralirigha qilghan jebir-zulumlirini körüshke, yurtning kötürgen dad-peryadlirini anglashqa teklip qilsun? «Qiyqas-sürenler» bolsa ikki bisliq söz — (1) yurtning dad-peryadlirini; (2) qorshiwalghan düshmenlerdin qorqush tüpeylidin kötürülgen qiyqas-sürenlerni bildüridu (11-ayetni körüng).

3:10 «Ular ordilirigha zulum-zorawanliq bilen tartiwalghanlirini hem oljilarni jughlighuchilar!» — bu belkim ikki bisliq söz bolup: — (1) hökumdarlar xeqlerni bozek qilish arqiliq özlirige olja toplighan; (2) ular shundaq qilghanliqidin, bu buliwalghan haram oljisi axirida öz béshigha düshmenlerning zulumliri, bulangchiliqliri bolup chüshidu.

3:12 «Samariyide olturghan Israillarmu shundaq qutquzulidu, — sheherde peqet kariwatning bir burjiki, diwandiki bir parche Demeshq libasila qalidu!» — mushu ayetning ikkinchi qismining terjimiliri herxil, biraq omumiy menisi bir-birige yéqin kélidu. Samariyedikilerning ongda yétip eysh-ishretlik turmushida ishletken buyumliridin nahayiti az bir qismi qélip qalidu.

3:13 «Anglanglar, Yaqupning jemetide guwahliq béringlar,...» — bu Xudaning héliqi téxiche «butperes, kapir» bolghan Ashdodtikilerge qilghan sözi.

3:14 «Beyt-El shehirining qurban’gahlirinimu jazalaymen; qurban’gahning burjekliridiki münggüzler késiwétilip yerge chüshürülidu» — bésharettin 150 yil ilgiri «Yeroboam I», Israil (shimaliy padishahliq)ning tunji padishahi Beyt-El shehiride bir kalisiman butni yasap, uni «Perwerdigar Xudayimiz» dep atap, uning aldigha bir qurbanliq supisini (qurban’gah) yasighan. Amosning sözige qarighanda bu qurban’gahning yénigha xéli köp qurban’gahlar qoshup sélin’ghan. Qurban’gahning her töt burjikige bir münggüz békitilgen.

3:15 «Men «Qishliq Saray» we «Yazliq Saray»ni biraqla uruwétimen» — «qishliq saray», «yazliq saray» padishah dem alidighan jaylar bolsa kérek. «Köpligen öyler» — qarighanda köpligen ademler kembeghel bolup makansiz qalghan. Shu waqitlarda, baylar köp öylerni salghan.