10
Shébaning ayal padishahi Sulaymanni izdep kélidu
2Tar. 9:1-12
1 Shébaning ayal padishahi bolsa Sulaymanning Perwerdigarning nami bilen baghlinishliq bolghan dangq-shöhritini anglap, uni qiyin chigish-soallar bilen sinighili keldi. 2 U xushbuy buyumlar, intayin tola altun we yaqut-göherler artilghan tögilerni élip, chong debdebe bilen Yérusalémgha keldi. Sulaymanning qéshigha kelgende öz könglige pükken hemme ish toghruluq uning bilen sözleshti. ■ 2Tar. 9:1; Mat. 12:42; Luqa 11:31 3 Sulayman uning hemme sorighanlirigha jawab berdi. Héchnéme padishahqa qarangghu emes idi, belki hemmiside uninggha jawab berdi.
4 Shébaning ayal padishahi Sulaymanning danaliqigha, yasighan orda-saraygha, 5 dastixandiki taamlargha, emeldarlarning qatar-qatar olturushlirigha, xizmetkarlirining qatar-qatar turushlirigha, ularning kiygen kiyimlirige, uning saqiylirigha we uning Perwerdigarning öyide atap sun’ghan köydürme qurbanliqlirigha qarap, üni ichige chüshüp ketti.□ «.. uning , yeni Shébaning ayal padishahning... üni ichige chüshüp ketti» — ibraniy tilida «uningda roh qalmidi». Démek, intayin heyran qaldi.
6 U padishahqa: — Men öz yurtumda silining ishliri we danaliqliri toghrisida anglighan xewer rast iken; 7 Emma men kélip öz közlirim bilen körmigüche bu sözlerge ishenmigenidim; we mana, men yériminimu anglimighan ikenmen; silining danaliqliri bilen beriket-bayashatliqliri men anglighan xewerdin ziyade iken. 8 Silining ademliri némidégen bextlik-he! Hemishe silining aldilirida turup danaliqlirini anglaydighan bu xizmetkarlar neqeder bextliktur! 9 Silidin söyün’gen, silini Israilning textige olturghuzghan Perwerdigar Xudaliri mubarektur! Perwerdigar Israilgha menggülük baghlighan muhebbiti üchün, U silini toghra höküm we adalet sürgili padishah qildi, dédi.
10 U padishahqa bir yüz yigirme talant altun, intayin köp xushbuy buyumlar we yaqut-göherlerni sowgha qildi. Shébaning ayal padishahi Sulayman padishahqa sun’ghan shunche zor miqdardiki xushbuy buyumlar uningdin kéyin héch körün’gen emes 11 (Hiramning Ofirdin altun epkélidighan kémilirimu Ofirdin yene intayin zor miqdardiki sendel yaghichi we yaqut-göherlerni élip keldi. 12 Padishah sendel yaghichidin Perwerdigarning öyi üchün we padishahning ordisi üchün pelempey-salasunlar yasatti hem neghme-nawachilar üchün chiltarlar we sazlarni shuningdin yasatti. Shu waqittin kéyin shundaq zor miqdardiki ésil sendel yaghichi bu waqitqiche héch keltürülmidi ya körülüp baqmidi). ■ 2Tar. 9:11 13 Sulayman padishah Shébaning ayal padishahigha öz shahane saxawitidin bergendin bashqa, ayal padishahning köngli tartqan hemmini — néme sorisa, shuni berdi; andin u xizmetkarliri bilen yolgha chiqip öz yurtigha qaytip ketti.
Sulaymanning bayliqliri
2Tar.9:13-28
14 Sulayman’gha her yili keltürülgen altunning özi alte yüz atmish alte talant idi. □ «666 talant» — 22 tonna. 15 Bu kirimdin bashqa, tijaretchilerdin, oqetchilerning sodisidin, barliq Erebiye padishahliridin we öz zéminidiki emeldarlardin hem altun keltürüldi.
16 Sulayman padishah ikki yüz chong siparni soqturdi we her sipargha alte yüz shekel altun ketti; □ «600 shekel» — 600 shekel belkim 7 kilogramgha yéqin. ■ 1Pad. 14:26 17 shundaqla üch yüz qalqanni yapilaqlan’ghan altundin yasidi; herbir qalqanni yasashqa üch mina altun ishlitildi; padishah ularni «Liwan ormini sariyi»gha ésip qoydi.□ «üch mina altun» — «mina» éghirliq birliki idi, hazirqi birliklerde qanche ikenliki éniq emes. ■ 1Pad. 7:2
18 Padishah pil chishliridin chong bir textni yasap, uni tawlan’ghan altun bilen qaplatti. ■ 2Tar. 9:17 19 Textning alte qewetlik pelempiyi bar idi. Textning bash yölenchüki yumilaq bolup, orunduqning ikki yénida tayan’ghuchisi bar idi, herbir tayan’ghuchning yénida birdin öre turghan shirning heykili bar idi. 20 Alte qewetlik pelempeyning üstide, ong we sol teripide öre turghan on ikki shirning heykili bolup, herbir basquchning ong-sol teripide birdin bar idi; bashqa héchqandaq elde uninggha oxshash yasalghini yoq idi.
21 Sulayman padishahning barliq jam-piyaliliri altundin yasalghan; «Liwan ormini sariyi»diki barliq qacha-quchilar tawlan’ghan altundin yasalghan; ularning héchqaysisi kümüshtin yasalmighan; Sulaymanning künliride kümüsh héchnémige erzimeytti. 22 Chünki padishahqa qarashliq déngizda yüridighan, Hiramning kémilirige qoshulup «Tarshish kéme» etritimu bar idi; «Tarshish kéme etriti» üch yilda bir qétim kélip altun-kümüsh, pil chishliri, maymunlar we tozlarni ekéletti.□ «Tarshish kéme» —Belkim Tarshish dégen portqa bérip kélish sepirige chidamliq bolghan kémini körsitetti. «Tarshish» dégen isim Ispaniye, shimaliy Afriqa yaki Britaniyeni yaki üchining hemmisini körsitidu. Bezi ilimlar Somaliyening (sherqiy Afriqaning) déngiz boyida tötinchi bir Tarshishmu bolghan, dep qaraydu.
23 Sulayman padishah yer yüzidiki barliq padishahlardin bayliqta we danaliqta üstün idi. ■ 1Pad. 3:12, 13 24 Xuda Sulaymanning könglige salghan danaliqni anglash üchün yer yüzidikiler hemmisi uning bilen didarlishish arzusi bilen kéletti. 25 Kelgenlerning hemmisi öz sowghitini élip kéletti; yeni kümüsh qacha-quchilar, altun qacha-quchilar, kiyim-kéchekler, dubulgha-sawutlar, tétitqular, atlar we qéchirlarni élip kéletti. Ular her yili belgilik miqdarda shundaq qilatti. □ «tétitqular» — yaki «xushbuy buyumlar». «Ular her yili belgilik miqdarda shundaq qilatti» — yaki «yilmuyil ular shundaq qilatti».
26 We Sulayman jeng harwiliri we atliq eskerlerni yighdi; uning bir ming töt yüz jeng harwisi, on ikki ming atliq eskiri bar idi; u ularni «jeng harwisi sheherliri»ge we özi turuwatqan Yérusalémgha orunlashturdi.■ 1Pad. 5:20; 2Tar. 1:14; 9:25
27 Padishah Yérusalémda kümüshni tashtek köp, kédir derexlirini jenubiy tüzlengliktiki üjme derexlirige oxshash nurghun qildi.□ «kédir derexlirini...» — yaki «kédir yaghichini...». Lékin bizningche Sulayman kédir yaghichini ishlitipla qalmay, shu chirayliq derexlerdin Yérusalém etrapigha köp tiktürdi («Top.» 2:5ni körüng). «jenubiy tüzlengliktiki...» — ibraniy tilida «Shefelahdiki...». «Shefelah» bu yerning (tüzlenglikning) ismi. ■ 2Tar. 1:15; 9:27
28 Sulayman alghan atlar Misirdin we Kuwedin idi; padishahning tijaretchiliri ularni Kuwedin békitilgen bahada alatti. □ «padishahning tijaretchiliri ularni Kuwedin békitilgen bahada alatti» —Bu jümlining bashqa birxil terjimisi: «padishahning tijaretchiliri ularni karwan’gha qoshup alatti». «Kuwe» bolsa hazirqi Türkiyening jenubiy teripide. ■ 2Tar. 1:16; 9:28 29 Misirdin élip kelgen bir jeng harwisining bahasi alte yüz kümüsh tengge, her at bolsa yüz ellik tengge idi; we ular yene Hittiylarning padishahliri hem Suriye padishahliri üchünmu oxshash bahada élip chiqti.□ «bir jeng harwisining bahasi alte yüz kümüsh tengge...» — mushu ayettiki «tengge»ning qimmiti hazirghiche éniq emes. Eger «shekel» bolsa 11.4 gramni körsitidu. ■ 2Tar. 1:17
■10:2 2Tar. 9:1; Mat. 12:42; Luqa 11:31
□10:5 «.. uning , yeni Shébaning ayal padishahning... üni ichige chüshüp ketti» — ibraniy tilida «uningda roh qalmidi». Démek, intayin heyran qaldi.
□10:14 «666 talant» — 22 tonna.
□10:16 «600 shekel» — 600 shekel belkim 7 kilogramgha yéqin.
□10:17 «üch mina altun» — «mina» éghirliq birliki idi, hazirqi birliklerde qanche ikenliki éniq emes.
□10:22 «Tarshish kéme» —Belkim Tarshish dégen portqa bérip kélish sepirige chidamliq bolghan kémini körsitetti. «Tarshish» dégen isim Ispaniye, shimaliy Afriqa yaki Britaniyeni yaki üchining hemmisini körsitidu. Bezi ilimlar Somaliyening (sherqiy Afriqaning) déngiz boyida tötinchi bir Tarshishmu bolghan, dep qaraydu.
■10:23 1Pad. 3:12, 13
□10:25 «tétitqular» — yaki «xushbuy buyumlar». «Ular her yili belgilik miqdarda shundaq qilatti» — yaki «yilmuyil ular shundaq qilatti».
■10:26 1Pad. 5:20; 2Tar. 1:14; 9:25
□10:27 «kédir derexlirini...» — yaki «kédir yaghichini...». Lékin bizningche Sulayman kédir yaghichini ishlitipla qalmay, shu chirayliq derexlerdin Yérusalém etrapigha köp tiktürdi («Top.» 2:5ni körüng). «jenubiy tüzlengliktiki...» — ibraniy tilida «Shefelahdiki...». «Shefelah» bu yerning (tüzlenglikning) ismi.
□10:28 «padishahning tijaretchiliri ularni Kuwedin békitilgen bahada alatti» —Bu jümlining bashqa birxil terjimisi: «padishahning tijaretchiliri ularni karwan’gha qoshup alatti». «Kuwe» bolsa hazirqi Türkiyening jenubiy teripide.
□10:29 «bir jeng harwisining bahasi alte yüz kümüsh tengge...» — mushu ayettiki «tengge»ning qimmiti hazirghiche éniq emes. Eger «shekel» bolsa 11.4 gramni körsitidu.