1 Ena fi mun ei teinga yai ori “Ka i ari yokamai dinga i kawom dumbo?” diro Sitiwin mina wako tongoro 2 yaromi mokom bairo ka epe dume, “Arinama te nenama yokamao, ka duwaika i fiyo! Koma nonon awanom Aparam yaromi iki birom ori Keran tei kei faikengua kakom i yaromi Mesopotemia man tei yo moingoro Yai Gumam kamundi bau boingua kapukom moingua yai Aparam moingui tei fuka diro 3 ka epe dume. ‘Ne arinuma te manum sinom ma dere mansinom ta na opom di erowaika fo!’ di tongoro 4 ena akaiyom Karia ma dere fure iki birom ori Keran ure kei faime. Okome auwom goingoro Yai Gumam awi dongoro ure nonon epena moipungi manom sinomdi tei ume.* Yen 11:31–12:5 5 Aparam umba Yai Gumam mansinom tawa tekeme. Mansinom gawo toka ama tekemba Yai Gumam epe dume, ‘Okome na bei moiro mansinom tawa muruwo i erowaikoro ako morangere te ne ganum gaunoma ama ako moraimie,’ di tomie. Te ka i di tongua kakom tei Aparam gan kui eikeme.* Yen 12:7; 17:8 6 Ena Yai Gumam ka ta epe di tome. ‘Ne ganum gaunuma yokamai mansinom akainom ta morainga non iki munmane epemere 400 nuwi kokonan gan yokamai moiro ganom kipi kokonan inaimie.* Yen 15:13-14; Eks 12:40 7 Te ne ganum gaunoma nuwi kokonan mansinom ari erowaingoro ena okome na mansinom ari yokamai einaiye. Na mora einaika ne ganum gaunoma man i ma dere fure inako dere u man tawa ure na kanam akire di narowaimie,’ epe dume.* Eks 3:12 8 Ena Yai Gumam Aparam ka gowa si ei tere epe ei tome. ‘Ne ganum gaunoma yai gan ganom guwo duwainga i yokamai na kanam gowa si ei ereika gore duwaima opom di narowaime,’ Yai Gumam di tome. Epe di tongua iran Aparam gan ta Aisaki kui engua aro kakom 8 kan moiro gam go dume. Te okome Aisaki wam Yakopo kui eire gam ama go dume. Te Yakopo nonon girinom awanoma 12 kui eire ganom ama go dume.* Yen 17:9-11

9 Ena no awanoma yokama emenom Yosefe niki de fi tere ari okonomdi tei erere kongo imie. Ingoro ari Yosefe akire Isipi man tei fure nuwi kokonan teimba Yai Gumam yaromi gere ama moire* Yen 37:11, 28; 39:1-3, 21-23 10 tai ta ipun dongua muruwo fuka di tongua akire di tome. Yosefe Isipi yai ori i kam Fero okom muromdi yoporam boiro te ka nokapu dungoro ena Fero kanere Yosefe kam akire dume. Fero yaromi Isipi man kiapanom bengua kokonan te nenen taikan muruwo kui nongua kokonan Yosefe tome.* Yen 41:37-44; Sam 105:21 11 Kakom i meran ori wom Isipi akai te Keinan akai fuka dungoro ari yai opai ipun oriwom dongua fuka di erome. No awanoma kua kopuna wandouro kankeime.* Yen 41:54 12 Ena ‘Isipi man koi kua kopuna dumie,’ dingoro Yakopo firo nonon awanoma koma wom ewi dome.* Yen 42:1-5 13 Inako dere wingoro te okome tokoi ewi dongoro fingoro Yosefe ‘Na ne yokama emenom moiye,’ yokama di mari de erome. Te Yosefe nem te auwoma emerom yokamai moinga kam Fero ama fimie.* Yen 45:1-5, 16 14 Ena Yosefe nem uwom boiro ‘Na moiki tei uwo!’ di tongoro nem te ariyoma munmane epemere 75 dere Isipi man wime.* Yen 45:9-11; 46:27 15 Yosefe nem Yakopo u Isipi akai fure okome goingoro te wama yokama nonon awanoma moinga ama goingoro* Yen 46:1-7; 49:33 16 yokamai yono iro furo Sikem akai fime. Koma Aparam bei moiro Emo gama kongo erere Sikem akai tei imie. Ena no awanoma yono man i si ereime.* Yen 23:2-20; 33:19 17 Yai Gumam koma ka di koi eiro Aparam di tonguamere ena kam i mukom fanangua kakom unaro bengoro nonon arinoma Isipi tei moinga munmane makire moime.* Eks 1:7 18 Kakom i yai ori ta Isipi man kiapam bemie. Yaromi Yosefe taikan muruwo bengua kankero* Eks 1:8 19 ena no awanoma gumanom bauwire bei niki de erero nonon awanoma gan kui einga goraro beinga ‘Fiasi mena do!’ di erome.* Eks 1:10-22 20 Epe beingi kakom i mam Mose kui engoro ganom nokapu moime. Ena oparomi nenen ikom wam kui nongoro kapa suraiye fume.* Eks 2:2; Ip 11:23 21 Fungoro fiasi mena de teingoro Fero apom gan i kanero iro furo nenen wam farere kui nongoro* Eks 2:3-10 22 ena yokamai Mose Isipi ari mapunom kirawa si teingoro ka yoporam boiro diro te tai ta ta bengua ama yoporam boime. 23 Mose moi fungua okome non iki 40 goungoro ena ‘Na fure na Isirae arinama Isipi tei moinga kanaiye,’ di fire fure 24 kanungua Isipi yai ta bei moiro Isirae yai sungoro ena Mose fure ariyom akire di tero Isipi yai ta si goime. 25 Si goingua iran ‘Na arinama akire di ereika yokama “Nonon akire di norowaro bengua i Yai Gumam na nawi dome,” di firaime,’ Mose epe di fimba ariyoma epe di fikeime. 26 Mose wi fairo koimoi arere tokoi fure kanungua Isirae ari surai kura boipikoro nomanenom towane einaro beipika Mose ‘Ne surai arinoma awom moipire. Nenen kura boipika i faikeme,’ di eromba 27 yai nen emerom sungua Mose a sin boi tero mina wako tome, ‘Ne kiapanom bei norenga te no ka kori dupunga ne finga eramom “Epe beyo!” di erome? 28 Te ongo ne Isipi yai si goingamere epe na nainano?’ epe diro mina wako tongoro* Eks 2:11-15 29 Mose ka i firo tongi fure fu Mirian akai fure ari yokoi yai dairo okome wam surai kui eme.* Eks 2:21-22

30 Ena non iki 40 goungoro Mose ari moikeinga akaiyomdi tei wan moire Sinai kopu teina tei moingoro Ari Wanopanom nuwi kokonan gan fure eri gaingua dere baurom ungui tei fure fuka dume. 31 Mose tai fuka dunguai kanere gam nouro dire ‘Kanaro fuiye,’ dire u teina fungoro ena Ari Wanopanom ka di tome, 32 ‘Ne awanuma Yai Gumam moiye. Aparam te Aisaki te Yakopo yokamai Yai Gumanom moiye,’ epe di tongoro Mose kuri fire tai kankeme. 33 Ena Ari Wanopanom ‘Ne akai arere moingai na akainam dungua iran ne kaunum tou ma do! 34 Na arinama Isipi tei moingai ganom kipi kokonan inga kaniye. Yokamai ama kai meinga fiye. Ena iran na ako mangi ure akire di erowaro wiye. Ena ne uwo! Na ne ewi Isipi akai dowaiye,’ tokoi di tome. 35 Ena, arinamao, na Sitiwin kanam duwaika fiyo! Koma Mose yaromi nenen Isirae ari yokamai mounom wako teime. Yokama ‘Eramom “No Isirae ari kiapanom bei noro! No ka kori dupunga fiyo!” epe di erome?’ diro mina wako teime. Ena okome Yai Gumam nenen Mose yaromi awi dongoro Isipi akai fure Isirae ari yokamai akire di erere kiapanom bei erome. Koma Mose kanungua Yai Gumam nuwi kokonan gan u eri gaingua dero baurom ungui tei ungua gan i ama furo Mose akire di tongoro epe beme.* Eks 3:1-10 36 Te Mose Isirae ari yokamai enom dire Isipi man ma dere fume. Yaromi te ariyoma yokamai gere Isipi man tei moiro te fui nuwi i kam Nuwi Kou teina tei moiro te ari moikeinga akaiyomdi tei moiro non iki 40 fungoro Mose tai ta ta ori te ari ganom nouro dinga tarom beme.* Eks 7:3; 14:21; Nam 14:33 37 Mose yaromi Isirae ari epe di erome, ‘Yai Gumam nawi donguamere epe nen ta ne yokamai arinom moingua gunom boire awi de erowangoro yaromi Yai Gumam ka mapunom di mari de erowame,’ di erome.* Diu 18:15; Ap 3:22 38 Mose te Isirae ari gere ari moikeinga akai kuku boingoro ena Mose Sinai kopu moko fungua Yai Gumam nuwi kokonan gan ka di tongoro ka kakom kakom di derewo duwangua kam ire norome.* Eks 19:3; Diu 9:10; Ap 7:53 39 Noromba no awanoma Mose kam dungua gore dikere mounom wako tere ‘Tokoi Isipi inako dero naro bepune,’ di fire* Nam 14:3 40 Aron yaromi di teime, ‘Ne yai gumam kasu yai bei norengere Isipi kon opom di norowame. Mose yaromi no yokama Isipi tei no dire ure amai fume? No yokama kankepune,’ di teime. 41 Kakom i yokamai yai gumam kasu yai beingamere epe non burumakau gam kuiam ta beire ena non sipsip si goiro yai gumam kasu yai fi mun ei teinga kakom i yai gumam kasu yai kam akire di tere mun ori wom fi teime.* Eks 32:1-6 42 Ena epe beinga iran Yai Gumam yaromi bei moiro yokamai mouwom wako erero bei moingoro ena yokamai aro te kapa te kui mokome ka make ei teime. Yokamai epe beinga ka mapunom ari yokama epemere ama munom boima fiyo!

44 Ena no awanoma ari moikeinga akai tei moingi Yai Gumam Mose ‘Na sel iki opom di erowaikamere epe keyo!’ di tonguamere epe beimie. Iki mora keingoro Yai Gumam ikai koi moiro ari yai ka di erome.* Eks 25:8, 9, 40 45 Okome no awanoma bei moiro sel ikirai wanoma kui einga ereingoro yokamai ire kaure fime. Te Yai Gumam bei moiro mansinom tawa kapakom yokamai fiasi mena dongoro yokamai man ta fingoro ena no awanoma te yai Yasuwa gere man i imie. Yokama moi fure fure fure Dawiri yaromi kui engoro sel ikirai yo dume.* Yos 3:14-17; 18:1 46 Te Dawiri yaromi yai nokapu moingua Yai Gumam mun fi tongoro ena yaromi Yai Gumam ka epe mina wako tome, ‘Na bei moiro ne Yakopo Yai Gumam moinga iran ka mapunom iki kei erowaiyo?’ diro mina wako tome.* 2 Sam 7:1-16; Sam 132:1-5 47 Mina wako tomba Yai Gumam ‘E e,’ dungoro ena Dawiri wam Soromon ikirai Yai Gumam kei tome.* 1 Kin 6:1, 14 48 Iki kemba kamundi Yai Ori ari iki keingi koi faikeme. Ka mapunom yai ka epe dunguamere i epe:

49-50 Kamundi Ari Wanopanom i epe dume,

51 Ya, ne yokamai kou kou eime. Ne yokamai nomanenom fingamere epe Yai Gumam fi ki si tekeime. Te ne yokama Yai Gumam kam dungua kawom di fikeimie. Ne yokamai awanoma Murom Sumuna mounom wako teingamere ne yokamai ama mounom wako teimie.* Eks 32:9; Yer 9:26 52 Te koma ne yokama awanoma fure ka mapunom yai towane bei niki de teimo? E e, yokamai fure muruwo bei niki de ereime. Koma ka mapunom ari yokamai ‘Yai yo wom tongua unamie,’ di mari deingoro ne yokamai awanoma fure yokamai ama ei goime. Ena epena ne yokamai yai yo wom tongua irai imari dere si goimie.* 2 Kro 36:16; Mt 23:31 53 Te Yai Gumam kamundi nuwi kokonan gan yokamai uro ne yokamai ka di guwo dungua imari de ereimba ne yokama gore dikeimie,” Sitiwin ka epe dungoro* Ap 7:38; Gar 3:19; Ip 2:2 54 kiapanom ari yokamai ka dungua fire u boi denom minom suna ipo de fingoro giranom ki guwo gawo dungoro niki ori wom de fi teime.* Ap 5:33 55 Beimba Yai Gumam Murom Sumuna uro Sitiwin dem miriyom ikai koi si di tongoro ena toren kan kamundi dere kanungua Yai Gumam keranom sungua te Yesu Yai Gumam okomwomdi arere moimie.* Mt 22:44; Ap 2:33-34; 5:31 56 Epe kanungua ena “Kaniyo! Na kanika kamundi tei giram koingoro Ari Gaunom wam i Yai Gumam okomwomdi tei arere moime,” dungoro* Kor 3:1 57 ena yokama au ori wom dire kinanom a fere koire ariro bu diro furo Sitiwin ako ki sire 58 fiasi iki birom ori mena deime. Ena yokamai suna gai kui sire ei kora gaima yai ta i kam Sauro moingui tei eingoro yaromi kiapam moimie. Ena yokamai kongo fiasi dere singoro * Ap 22:20 59 Sitiwin ka make epe eme, “Yesu Ari Wanopanomyo, na kuianam iyo!” diro* Sam 31:5; Lk 23:46 60 kauwom gurom boi moiro u boire “Ari Wanopanomyo, yokamai bianom i beinga mokom bai erekeiyo!” epe dire goime.* Lk 23:34