USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA
YOHANA
ULONGOZI
Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Yohana uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi visimulila ugima wa Yesu Kilisto. Vitabu vose vino vine vokemigwa, “Injili,” nhegulo yake “Usenga Unogile,” vandikigwa na Matayo, Maluko, Luka, na Yohana kipigiti Yesu viyeshile kudanganhika. Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Yohana siku wandikigwa na mtumigwa wa Kilisto Yohana mmilao ya 90 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. Hata kamba kitabu chenyego hakilonga kamba Yohana iyo yandike, ila vija vichandikwe kilumba ng'hani na mhwilili za Yohana wa ichanduso, Yohana wa ikabili, na Yohana wa ikadatu. Wandishi wayagwe wa umwaka wamulonga.
Yohana kakala yokala mdiwambo da Efeso kipigiti kino. Avo ilinga na kulonga kamba kitabu kino chandikigwa mdiwambo da Efeso.
Yohana kosimulila kinaganaga kamba kilamso cha kwandika kitabu kino kikala kuwataza wanhu watogole kamba Yesu iyo Kilisto, Mwana wa Mulungu yali na ugima (Yoh. 20:31). Mkutogola gano tuwe na ugima mditwaga jake. Kitabu kino chandikigwa sama ya wasomaji wa namna zose mbili, Wayahudi na waja hawali Wayahudi.
Usenga Unogile wa Yohana haulingile kabisa na Senga zija ndatu ziyagwe. Heyo kakala yalolile ng'hani mizonza iyatendile Yesu, ila handike ng'hani mahala ga Yesu. Mbuli ziyagwe za mwanduso kamba vija kubatizwigwa kwa Yesu na kugezigwa muluwala vivija hazandikigwe Muusenga uno Unogile.
Gali Mgati ya Ikitabu
1. Yohana kosonga Usenga Unogile (1:1-18).
2. Abaho Yohana kokwandika mizonza bwando iyatendile Yesu (1:19—12:50).
3. Abaho Yohana kosimulila mbuli bwando ziyatendile Yesu kipigiti viyakalile muulumwengu zimulongoze kuna iifa yake na kuzuka (13:1—20:31).
4. Abaho Yohana komambukizila Usenga wake yolonga kipigiti kimwe Yesu viyoneke mwa wanhu kipigiti viyazukile kulawa mkudanganhika, abaho, kasonga nia yake ya kwandika ikitabu (21).
1
Mbuli Ilava Ugima
1 Haichanduso kukala na Mbuli, Mbuli ija kakala na Mulungu, na Mbuli ija kakala Mulungu. 2 Songela haichanduso Mbuli kakala na Mulungu. 3 Mulungu kavilumba vinhu vose kubitila heyo, haduhu kinhu chochose kilumbigwe na Mulungu bila heyo. 4 Mbuli ija kakala iyo ichanduso cha ugima, na ugima uno uwo ugala mulangaza mwa wanhu wose. 5 Mulangaza uno womulika mdiziza, na ziza hadidaha kuuhuma.
6 Mulungu kamtuma munhu imwe yokemigwa Yohana, 7 keza kamba msindila, giladi yalave usindila wa mulangaza uja, avo wanhu wose watogole kubitila heyo. 8 Heyo mwenyego hakalile mulangaza, ila keza kamba msindila wa mulangaza. 9 Uno uwo mulangaza wa kweli, uwamwemwesa wanhu wose, ukalile ukwiza muulumwengu.
10 Heyo iyo mulangaza ukalile muulumwengu, avo Mulungu kaulumba ulumwengu mkubitila heyo, ila ulumwengu haumtangile. 11 Keza mwa wanhu zake mwenyego, ila wanhu zake mwenyego hawam'bokele. 12 Ila wanhu wose wam'bokele na kumtogola, kawagwelela udaho wa kuwa wana wa Mulungu, 13 awo watendigwe wawe wana wa Mulungu si sama ya mulopa ama sama ya manogelwa ga lukuli ama sama ya manogelwa ga munhu, ila sama ya manogelwa ga Mulungu.
14 Mbuli kagaluka munhu, kakala hamoja na tweye. Tuyona yenzi yake, yenzi ya kamba mwana imwe yeiyeka wa Tata, yamemile ngekewa na kweli.
15 Yohana kazipeta mbuli zake Yesu. Kenula dizwi yolonga, “Ino iyo munhu inikalile nimulonga, avija vinilongile, ‘Kokwiza hachugu changu, ila heyo iyo mkulu kubanza nie, kwavija kipigiti nie sinavumbuka heyo kakala baho.’ ”
16 Avija viyamemile ngekewa tweye tose tubokela motelo zose. 17 Mulungu katugwelela Malagizo kubitila Musa, ila ngekewa na kweli viza kubitila Yesu Kilisto. 18 Haduhu munhu yoyose yamonile Mulungu, ila Mwana yeiyeka, ayo yali hamgwazo wa Tata, iyo yamtendile Tata yatangigwe.
Yohana Kogong'ondeza Kamba Heyo Sio Kilisto
(Mat. 3:1-12; Mlk. 1:1-8; Luk. 3:1-18)
19 Uno uwo usindila uyalavile Yohana kipigiti wakulu wa Wayahudi viwawatumile wakulu wa nhambiko na Walawi kulawa Yelusalemu wakamuuze, “Gweye iyo yalihi?”
20 Yohana kawedika kawalongela kinaganaga, “Nie sili Kilisto.”
21 Wamuuza, “Kumbe gweye iyo yalihi? Gweye kwa Eliya?”
Yohana kawalongela, “Nie sili Eliya.”
Wamuuza, “Gweye kwa Muhokozi ija?”
Kawalongela, “Nie sili Muhokozi ija.”
22 Wamulongela, “Basi tulongele gweye iyo yalihi? Giladi tukawalongele waja watutumile. Mzingelegeza zako gweye mwenyego koilongaze?”
23 Yohana kalonga, kuno yokwiga mbuli za Muhokozi Isaya, yolonga,
“Nie dijo ‘Dizwi da munhu yoguta muluwala,
Igoloseni nzila yondayabite Mndewa.’ ”
24 Waja iwasenga, watumigwe na Mafalisayo, 25 wamuuza Yohana, “Kamba gweye huli Kilisto ama Eliya ama Muhokozi ija, habali ubatiza?”
26 Yohana kawalongela, “Nie nobatiza na mazi, ila mmwanza wenu mweye mwimile aho kema munhu hamumtangile. 27 Ayo yondayeze hachugu changu, nie silumba hata kudohola nzabi za ng'hwabasa zake.”
28 Mbuli zino zose zilawilila mkiwambo cha Betania ng'ambu ya ulawilo wa zua ya Lwanda lwa Yolodani, aho Yohana hayakalile yobatiza.
Mwana Ng'hondolo wa Mulungu
29 Zua da ikabili Yohana kamona Yesu yokwiza, kalonga, “Lola! Mwana Ng'hondolo wa Mulungu yosola vilozo va ulumwengu! 30 Ino iyo munhu inikalile nimulonga, ‘Kokwiza munhu hachugu changu, yali mkulu kubanza nie, kwavija kakala baho kipigiti nie sinavumbuka.’ 31 Nie mwenyego simtangile kamba heyo iyo Kilisto, ila nie niza kubatiza na mazi sama ya kilamso kino, siku kogubuligwa mwa wanhu wa Islaeli.”
32 Na Yohana kalava usindila uno, yolonga, “Nimona Loho wa Mulungu yohumuluka kulawa kuulanga kamba hua na kukala uchana yake. 33 Nie sambinimtange, ila ayo yandagize nie kubatiza na mazi, kanongela, ‘Uhamona Loho wa Mulungu yohumuluka na kukala uchana ya munhu, iyo, iyo munhu yondayabatize na Loho wa Mulungu.’ 34 Na nie nigona gano, na nilava usindila kamba, ino iyo Mwana wa Mulungu.”
Wanahina wa Yesu wa Ichanduso
35 Zua da ikabili Yohana kakala yemile kabili bahaja na wanahina zake wabili, 36 viyamuwene Yesu yobita behi na hewo, kalonga, “Loleni! Mwana Ng'hondolo wa Mulungu.” 37 Waja iwanahina wabili viwamuhulike yolonga gano, wamkweleleza Yesu. 38 Yesu viyahinduke kawona womkweleleza, kawauza, “Mozahila choni?”
Wamuuza, “Labi, kwahi kuukala?” “Labi,” nhegulo yake “Mkulufunzi.”
39 Yesu kawalongela, “Izoni mulole.” Avo wachola wahone haja hayakalile yokala, na wakala na heyo zua dija jose. Ikala kamba saa longo dimwe ichungulo. 40 Imwe wa wanahina waja wabili yamuhulike Yohana yolonga na kumkweleleza Yesu kakala Endelea mkulu wake Simoni Petulo. 41 Kinhu cha ichanduso kiyatendile Endelea kikala kumzahila ndugu yake Simoni na kumulongela, “Tumona Masihi.” Mbuli ino nhegulo yake iyo, “Kilisto.”* Kilisto nhegulo yake ayo yasaguligwe na Mulungu. 42 Abaho, kamsola kamgala ha Yesu.
Yesu kamulola kalonga, “Twaga jako kokemigwa Simoni, mwana wa Yohana, ila songela lelo kokemigwa Kefa.” Twaga dino nhegulo yake iyo “Dibwe.”
Yesu Kowakema Filipo na Natanieli
43 Zua da ikabili Yesu kalonda kuchola Galilaya, kam'vika Filipo kamulongela, “Nikoleleze.” 44 Filipo kakala yolawa Betisaida, kiwambo chawakalile wokala Endelea na Petulo. 45 Filipo kamzahila Natanieli kamulongela, “Tumona munhu ayo Musa yandike mbuli zake mkitabu cha Malagizo na ayo vivija wahokozi wandike mbuli zake, Yesu, mwana wa Usufu, kulawa Nazaleti.”
46 Natanieli kauza, “Vodahika kinhu kinogile kilawe Nazaleti?”
Filipo kalonga, “Izo ulole.”
47 Yesu viyamuwene Natanieli yokwiza, kalonga, “Lola! Ino iyo Muislaeli mwenyego kabisa, mduhu uzenzeleganye mmoyo wake!”
48 Natanieli kamuuza, “Kunitangaze?”
Yesu kalonga, “Nikona vuukalile hasi ya umtini kipigiti Filipo hanakukema.”
49 Natanieli kalonga, “Mkulufunzi, gweye kwa Mwana wa Mulungu! Gweye kwa Mndewa wa Islaeli!”
50 Yesu kamulongela, “Kutogola kwavija nikulongela nikona vuukalile hasi ya umtini? Avo kovona vinhu vikulu kubanza vino!” 51 Abaho, kawalongela, “Nowalongela ikweli, mowona ulanga uvuguka na wasenga wa Mulungu wa kuulanga wokwela na kunihumulukila nie Mwana wa Munhu.”