25
Söz-kalamni anglimasliq tüpeylidin yetmish yilliq qulluqta bolush
Yosiyaning oghli, Yehuda padishahi Yehoakimning tötinchi yilida (yeni Babil padishahi Néboqadnesarning birinchi yilida) Yehudaning barliq xelqi toghruluq Yeremiyagha kelgen söz, —
Bu sözni Yeremiya peyghember Yehudaning barliq xelqi we Yérusalémda barliq turuwatqanlargha éytip mundaq dédi: —
Amonning oghli, Yehuda padishahi Yosiyaning on üchinchi yilidin bashlap bügünki kün’giche, bu yigirme üch yil Perwerdigarning sözi manga kélip turghan we men tang seherde ornumdin turup uni silerge sözlep keldim, lékin siler héch qulaq salmidinglar; we Perwerdigar silerge barliq xizmetkarliri bolghan peyghemberlerni ewetip kelgen; U tang seherde ornidin turup ularni ewetip kelgen; lékin siler qulaq salmay héch anglimidinglar. Yer. 7:13,25; 11:7,8,10; 13:10,11; 16:12; 17:23; 18:12; 19:15; 22:21 Ular: «Siler herbiringlar yaman yolunglardin we qilmishliringlarning rezillikidin towa qilip yansanglar, Men Perwerdigar silerge we ata-bowiliringlargha qedimdin tartip menggügiche teqdim qilghan zéminda turuwérisiler. 2Pad. 17:13; Yer. 18:11; 35:15; Yun. 3:8 Bashqa ilahlargha egiship ularning qulluqida bolup choqunmanglar; Méni qolliringlar yasighanlar bilen ghezeplendürmenglar; Men silerge héch yamanliq keltürmeymen» — dep jakarlighan. «qolliringlar yasighanlar...» — mushu sözler yaki yasighan butlarni yaki yaman qilmishlirini körsitidu. Lékin siler Manga qulaq salmidinglar, Méni qolliringlar yasighanlar bilen ghezeplendürüp özünglargha ziyan keltürdünglar, — deydu Perwerdigar.
Shunga samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar mundaq deydu: — «Siler Méning sözlirimge qulaq salmighan bolghachqa, mana, Men shimaldiki hemme jemetlerni we Méning qulumni, yeni Babil padishahi Néboqadnesarni chaqirtimen, ularni bu zémin’gha, uningda barliq turuwatqanlargha hemde etraptiki hemme ellerge qarshilishishqa élip kélimen; Men mushu zémindikiler we etraptiki ellerni pütünley weyran qilip, ularni tolimu wehimilik qilimen hem ush-ush obyékti, daimliq bir xarabilik qilimen; Yer. 19:8 10 Men ulardin tamashining sadasini, shad-xuramliq sadasini, toyi boluwatqan yigit-qizining awazini, tügmen téshining sadasini we chiragh nurini mehrum qilimen; Yesh. 24:7; Yer. 7:34; 16:9; Ez. 26:13 11 bu pütkül zémin weyrane we dehshet salghuchi obyékt bolidu, we bu eller Babil padishahining yetmish yil qulluqida bolidu. «bu eller...» — Yehuda we uning etrapidiki barliq ellerni körsitidu (9-ayetni körüng). «Babil padishahining yetmish yil qulluqida bolush» toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.
12 We shundaq boliduki, yetmish yil toshqanda, men Babil padishahining we uning élining béshigha, shundaqla Kaldiylerning zémini üstige öz qebihlikini chüshürüp, uni menggüge xarabilik qilimen. 2Tar. 36:22; Ezra 1:1; Yer. 29:10; Dan. 9:2 13 Shuning bilen Men shu zémin üstige Men uni eyibligen barliq sözlirimni, jümlidin bu kitabta yézilghanlarni, yeni Yeremiyaning barliq ellerni eyibligen bésharetlirini chüshürimen. 14 Chünki köp eller hem ulugh padishahlar bu padishah hem qowmlirinimu qul qilidu; Men ularning qilghan ishliri we qolliri yasighanliri boyiche ularni jazalaymen. «bu padishah hem qowmlirinimu» — ibraniy tilida «ularnimu» déyilidu. Bizningche bu «Babil padishahi hem qowmliri»ni körsitidu.   Yer. 27:7
 
Hem Yehuda hem ellerning Xudaning ghezipige uchrishi toghruluq bir alamet körünüsh
15 Chünki Israilning Xudasi Perwerdigar manga alamet körünüshte mundaq dédi: — Méning qolumdiki ghezipimge tolghan qedehni élip, Men séni ewetken barliq ellerge ichküzgin; «Méning qolumdiki ghezipimge tolghan qedehni élip, Men séni ewetken barliq ellerge ichküzgin» — bu sözlerni Xuda Yeremiyagha alamet körünüshte éytqan, dep qaraymiz.   Yer. 13:12 16 ular ichidu, uyan-buyan irghanglaydu we Men ular arisigha ewetken qilich tüpeylidin sarang bolidu.
17 Shunga men bu qedehni Perwerdigarning qolidin aldim we Perwerdigar méni ewetken barliq ellerge ichküzdüm, 18 — yeni Yérusalémgha, Yehudaning sheherlirige, uning padishahlirigha we emir-shahzadilirige, yeni ularni bügünki kündikidek bir xarabe, wehime, ush-ush obyékti bolushqa hem lenet sözliri bolushqa qedehni ichküzdüm; «bügünki kündikidek» — bu ibare belkim bésharet emelge ashurulghandin kéyin qoshulghan; bolmisa, bashqa bir mene: «bügünki künidimu bu ishlar bolghili turdi» bolushi mumkin. 19 Misir padishahi Pirewn’ge, xizmetkarlirigha, emir-shahzadilirigha hem xelqige ichküzdüm; Yer. 46 20 barliq shalghut eller, uz zéminidiki barliq padishahlar, Filistiylerning zéminidiki barliq padishahlar, Ashkélondikiler, Gazadikiler, Ekrondikilerge we Ashdodning qalduqlirigha ichküzdüm; «barliq shalghut eller» — belkim Misirda turghan, Misirliqlar bilen «ariliship ketken» bashqa milletlerni körsitidu.   Yer. 47:4-7 21 Édomdikiler, Moabdikiler we Ammoniylar, Yer. 48; 49:1-22 22 Turning barliq padishahliri hem Zidonning barliq padishahliri, déngiz boyidiki barliq padishahlar, «déngiz boyidiki barliq padishahlar» — belkim Tur we Zidon bilen munasiwetlik bolghan, ulargha béqin’ghan «ottura déngiz» boyidiki padishahlarni körsitidu.   Yer. 47:4 23 Dédandikiler, Témadikiler, Buzdikiler we chéke chachlirini chüshürüwetken eller, Yer. 9:25; 49:8 24 Erebiyediki barliq padishahlar we chöl-bayawanda turuwatqan shalghut ellerning barliq padishahliri, Yer. 49:31 25 Zimridiki barliq padishahlar, Élamdiki barliq padishahlar, Médialiqlarning barliq padishahliri, Yer. 49:34 26 shimaldiki barliq padishahlargha, yiraqtiki bolsun, yéqindiki bolsun, bir-birlep ichküzdum; jahandiki barliq padishahliqlargha ichküzdüm; ularning arqidin Shéshaqning padishahimu qedehni ichidu. «Shéshaqning padishahi» — Babilning padishahini körsitidu. Ibraniy tili élipbeside «Babil» (Babilon) dégen söz, «Shéshaq» dégen sözning «tetür»isi; yeni, ibraniy tilida 2-herp «b»ni herplerni axiridin sanighanda, 2-herp («sh») bilen almashturghili bolidu. Barliq bashqa herplerni «tetür»isi bilen oxshash yolda almashturghili bolidu.
Némishqa Babil (Babilon)ni körsitish üchün mushu «shifirliq» yol ishlitilidu? Shübhisizki, shu künlerde shu dewrdiki eng küchlük memliketning «zawalgha yüzlinishi»ni körsitish üchün bezide mushundaq «daritma gep»ni ishlitish qolayliq idi.
27 Andin sen ulargha: «Israilning Xudasi, samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar mundaq deydu: — Ichinglar, mest bolunglar, qusunglar, Men aranglargha ewetken qilich tüpeylidin yiqilip qaytidin des turmanglar» — dégin.
28 We shundaq boliduki, ular qolungdin élip ichishni ret qilsa, sen ulargha: «Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar mundaq deydu: — Siler choqum ichisiler!» — dégin. 29 Chünki mana, Men Öz namim bilen atalghan sheher üstige apet chüshürgili turghan yerde, siler jazalanmay qalamsiler? Siler jazalanmay qalmaysiler; chünki Men yer yüzide barliq turuwatqanlarning üstige qilichni chüshüshke chaqirimen, — deydu samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar. 1Pét. 4:17
30 Emdi sen Yeremiya, ulargha mushu bésharetning sözlirining hemmisini jakarlighin: —
Perwerdigar yuqiridin shirdek hörkireydu,
Öz muqeddes turalghusidin U awazini qoyuwétidu;
U Özi turuwatqan jayi üstige hörkireydu;
U üzüm cheyligüchiler towlighandek yer yüzide barliq turuwatqanlarni eyiblep towlaydu. Yo. 3:16; Am. 1:2
31 Sadasi yer yüzining chetlirigiche yétidu;
Chünki Perwerdigarning barliq eller bilen dewasi bar;
U et igilirining hemmisi üstige höküm chiqiridu;
Rezillerni bolsa, ularni qilichqa tapshuridu;
— Perwerdigar shundaq deydu.
32 Samawi qoshunlarning Serdari bolghan Perwerdigar mundaq deydu: —
Mana, balayi’apet eldin elge hemmisi üstige chiqip tarqilidu;
Yer yüzining chet-chetliridin dehshetlik buran-chapqun chiqidu.
33 Perwerdigar öltürgenler yerning bir chétidin yene bir chétigiche yatidu; ulargha matem tutulmaydu, ular bir yerge yighilmaydu, héch kömülmeydu; ular yer yüzide tézektek yatidu. «Perwerdigar öltürgenler yerning bir chétidin yene bir chétigiche yatidu...» — démisekmu, bu bésharet Babil impériyesining Pars impériyesi teripidin bitchit qilinishidin axirqi zaman’gha atlap, shu künlerdiki weqelerni körsitidu.   Yer. 16:4
34 I baqquchilar, zarlanglar, nale kötürünglar!
Topa-chang ichide éghininglar, i pada yétekchiliri!
Chünki qirghin qilinish künliringlar yétip keldi,
Men silerni tarqitiwétimen;
Siler örülgen ésil chinidek parche-parche chéqilisiler. «I baqquchilar,... i pada yétekchiliri!...» — démisekmu, «baqquchilar» we «pada yétekchiliri» mushu ayette ellerning herxil yétekchilirini körsitidu.   Yesh. 65:12; Yer. 4:8; 6:26; 9:16; 12:3; 13:14,24; 18:17
35 Pada baqquchilirining bashpanahi,
Pada yétekchilirining qachar yoli yoqap kétidu.
36 Baqquchilarning azabliq peryadi,
Pada yétekchilirining zarlashliri anglinidu;
Chünki Perwerdigar ularning yaylaqlirini weyran qilay dewatidu;
37 Perwerdigarning dehshetlik ghezipi tüpeylidin,
Tinchliq qotanliri xarabe bolidu.
38 Perwerdigar Öz uwisini tashlap chiqqan shirdektur;
Ezgüchining wehshiyliki tüpeylidin,
We Perwerdigarning dehshetlik ghezipi tüpeylidin,
Ularning zémini weyrane bolmay qalmaydu. «ezgüchining wehshiyliki» — yaki «ezgüchining qilichi».
 
 

25:4 Yer. 7:13,25; 11:7,8,10; 13:10,11; 16:12; 17:23; 18:12; 19:15; 22:21

25:5 2Pad. 17:13; Yer. 18:11; 35:15; Yun. 3:8

25:6 «qolliringlar yasighanlar...» — mushu sözler yaki yasighan butlarni yaki yaman qilmishlirini körsitidu.

25:9 Yer. 19:8

25:10 Yesh. 24:7; Yer. 7:34; 16:9; Ez. 26:13

25:11 «bu eller...» — Yehuda we uning etrapidiki barliq ellerni körsitidu (9-ayetni körüng). «Babil padishahining yetmish yil qulluqida bolush» toghruluq «qoshumche söz»imizni körüng.

25:12 2Tar. 36:22; Ezra 1:1; Yer. 29:10; Dan. 9:2

25:14 «bu padishah hem qowmlirinimu» — ibraniy tilida «ularnimu» déyilidu. Bizningche bu «Babil padishahi hem qowmliri»ni körsitidu.

25:14 Yer. 27:7

25:15 «Méning qolumdiki ghezipimge tolghan qedehni élip, Men séni ewetken barliq ellerge ichküzgin» — bu sözlerni Xuda Yeremiyagha alamet körünüshte éytqan, dep qaraymiz.

25:15 Yer. 13:12

25:18 «bügünki kündikidek» — bu ibare belkim bésharet emelge ashurulghandin kéyin qoshulghan; bolmisa, bashqa bir mene: «bügünki künidimu bu ishlar bolghili turdi» bolushi mumkin.

25:19 Yer. 46

25:20 «barliq shalghut eller» — belkim Misirda turghan, Misirliqlar bilen «ariliship ketken» bashqa milletlerni körsitidu.

25:20 Yer. 47:4-7

25:21 Yer. 48; 49:1-22

25:22 «déngiz boyidiki barliq padishahlar» — belkim Tur we Zidon bilen munasiwetlik bolghan, ulargha béqin’ghan «ottura déngiz» boyidiki padishahlarni körsitidu.

25:22 Yer. 47:4

25:23 Yer. 9:25; 49:8

25:24 Yer. 49:31

25:25 Yer. 49:34

25:26 «Shéshaqning padishahi» — Babilning padishahini körsitidu. Ibraniy tili élipbeside «Babil» (Babilon) dégen söz, «Shéshaq» dégen sözning «tetür»isi; yeni, ibraniy tilida 2-herp «b»ni herplerni axiridin sanighanda, 2-herp («sh») bilen almashturghili bolidu. Barliq bashqa herplerni «tetür»isi bilen oxshash yolda almashturghili bolidu. Némishqa Babil (Babilon)ni körsitish üchün mushu «shifirliq» yol ishlitilidu? Shübhisizki, shu künlerde shu dewrdiki eng küchlük memliketning «zawalgha yüzlinishi»ni körsitish üchün bezide mushundaq «daritma gep»ni ishlitish qolayliq idi.

25:29 1Pét. 4:17

25:30 Yo. 3:16; Am. 1:2

25:33 «Perwerdigar öltürgenler yerning bir chétidin yene bir chétigiche yatidu...» — démisekmu, bu bésharet Babil impériyesining Pars impériyesi teripidin bitchit qilinishidin axirqi zaman’gha atlap, shu künlerdiki weqelerni körsitidu.

25:33 Yer. 16:4

25:34 «I baqquchilar,... i pada yétekchiliri!...» — démisekmu, «baqquchilar» we «pada yétekchiliri» mushu ayette ellerning herxil yétekchilirini körsitidu.

25:34 Yesh. 65:12; Yer. 4:8; 6:26; 9:16; 12:3; 13:14,24; 18:17

25:38 «ezgüchining wehshiyliki» — yaki «ezgüchining qilichi».