49
Perwerdigarning qulining sözi — •••• Xudaning uning toghruluq bergen guwahliqi
«I arallar, méning gépimni anglanglar,
Yiraqtiki el-yurtlar, manga qulaq sélinglar!
Baliyatqudiki chéghimdin tartip Perwerdigar méni chaqirdi;
Apamning qorsiqidiki chéghimdin tartip U méning ismimni tilgha aldi; «Apamning qorsiqidiki chéghimdin tartip U méning ismimni tilgha aldi» — bashqa birxil terjimisi: «Apamning qorsiqidiki chéghimdin tartip U méning ismimni esletti».
U aghzimni ötkür qilichtek qildi;
Öz qolining sayisi astida méni yoshurup keldi,
Méni siliqlan’ghan bir oq qildi;
U méni oqdénigha sélip saqlidi, «U aghzimni ötkür qilichtek qildi ...méni siliqlan’ghan bir oq qildi» — qilichning tesiri yéqindikilerge, oqning bolsa yiraqtikilerge bolidu.
We manga: «Sen bolsang özüngde Méning güzellik-julaliqim ayan qilinidighan Öz qulum Israildursen» — dédi». «Sen bolsang özüngde Méning güzellik-julaliqim ayan qilinidighan Öz qulum Israildursen» — oqurmenlerning éside bolushi kérekki, Xuda Yaqupqa yéngi bir isim, Israilni («Xuda bilen bille bolghan emir» yaki «Xudaning ghelibichisidur» dégen menide) béghishlighanidi. Shuning bilen Xuda bowisi Ibrahimgha bergen wedilirini, jümlidin eng ulughi: «Sen we ewlading dunyadiki barliq el-yurtlargha bext yetküzisen» dégenni tekrarlap uninggha tapshurghan. Biraq Yaqupning ewladliri bolghan Israillar Xudagha guwahliq bermey mushu wezipini emelge ashurmay kelgen. Mushu yerde Xuda shu wezipini hem wedisini: «Sen bolsang özüngde güzellik-julaliqim ayan qilinidighan Öz qulum Israildursen» dep, pеwqul’adde «Öz quli»gha tapshurdi.
Emma men: —
«Méning ejrim bikargha ketti,
Héchnémige érishmey küch-maghdurumni quruq serp qildim;
Shundaqtimu bahalinishim bolsa Perwerdigardindur,
Méning ejrimnimu Xudayimgha tapshurdum» — dédim; «Men: — «Méning ejrim bikargha ketti, héchnémige érishmey küch-maghdurumni quruq serp qildim; shundaqtimu bahalinishim bolsa Perwerdigardindur, méning ejrimnimu Xudayimgha tapshurdum» — dédim» — mushu bésharetni chüshinish üchün 5-13-ayetlernimu körüsh kérek. Qarighanda Xuda Öz quligha «Öz xelqimni towa qilish yolida yénimgha qayturush» wezipisini tapshurghan bolsimu, qul waqit-küchini serp qilip héchqandaq netijige érishelmigendek körünidu; démek, Israil, yeni «Yaqupning qebililiri» héch towa qilmighan. Oqurmenler mushundaq ishlarning heqiqiy yüz bergen-bermigenlikini Injildin köreleydu.
Emdi méni Öz quli bolushqa,
Yaqupni towa qilip uning yénigha qayturushqa méni baliyatquda shekillendürgen Perwerdigar mundaq deydu: —
(Israil qayturulup yénigha toplanmighan bolsimu,
Men yenila Perwerdigarning neziride shan-sherepke ige boldum,
Shuningdek Xudayim méning küchümdur) «Israil qayturulup yénigha toplanmighan» — buning bashqa birxil terjimisi «...yeni Israilni Özige qayturup yighish üchün... (méni baliyatquda shekillendürgen)....»
— U mundaq deydu: —
«Séning Yaqup qebililirini gunahtin qutquzup turghuzushqa,
Hemde Israildiki «saqlan’ghan sadiqlar»ni bextke qayturushqa qulum bolushung sen üchün zerrichilik bir ishtur;
Men téxi séni ellerge nur bolushqa,
Yer yüzining chet-yaqilirighiche nijatim bolushung üchün séni atidim». « Perwerdigar mundaq deydu: — «Séning Yaqup qebililirini gunahtin qutquzup turghuzushqa, hemde Israildiki «saqlan’ghan sadiqlar»ni bextke qayturushqa qulum bolushung sen üchün zerrichilik bir ishtur...» — Perwerdigarning quli «héchqandaq netijige érishmigini bilen», yenila ümidsizlenmey dua qiliwerdi. Xuda uninggha: «Peqet Öz xelqim bolghan Yehudiylarni qayturupla qalmay, sen belki pütkül dunyagha nur we nijat bolup, Qutquzghuchi bolisen» dégen jawabni béridu.
Emdi Israilning hemjemet-qutquzghuchisi, uningdiki Muqeddes Bolghuchi Perwerdigar mundaq deydu: —
Ademler ich-ichidin nepretlinidighan kishige,
Yeni köpchilik lenitiy dep qarighan,
Emeldarlargha qul qilin’ghan kishige mundaq deydu: —
«Sözide turghuchi Perwerdigar,
Yeni séni tallighan Israildiki Muqeddes Bolghuchining sewebidin,
Padishahlar közlirini échip körüp ornidin turidu, emeldarlarmu bash uridu; «Ademler ich-ichidin nepretlinidighan kishige, yeni köpchilik lenitiy dep qarighan... kishige..» — mushu yerde «köpchilik» ibraniy tilida «yat el» dégenni ipadileydu. Lékin mushu yerde Israilni körsitidu. Démek, Israil Xudagha nisbeten «yat bir el» dep qarilidu. «...padishahlar közlirini échip körüp ornidin turidu, emeldarlarmu bash uridu» — mushu bésharet bilen yuqiriqi bésharetni sélishtursaq, ademni heyran qalduridu. Qul dunyagha nur we nijat bolghini bilen u ademlerning nepret-kemsitishige, chetke qéqishigha hem xorluqigha uchraydu; biraq axirda hetta dunyadiki padishahlarmu «közlirini échip körüp» qulgha bash uridu. Emma ularning «néme körgenliki» mushu yerde déyilmidi; buni bilish üchün «Yeshaya»ni dawamliq oqush kérek!
Perwerdigar mundaq deydu: —
«Shapaet körsitilidighan bir peytte duayingni ijabet qilishni békitkenmen,
Nijat-qutquzulush yetküzülidighan bir künide Men sanga yardemde bolushumni békitkenmen;
Men séni qoghdaymen,
Séni xelqimge ehde süpitide bérimen;
Shundaq qilip sen zéminni eslige keltürisen,
Xelqimni xarabe bolup ketken miraslirigha warisliq qildurisen, 2Kor. 6:2
Sen mehbuslargha: «Buyaqqa kélinglar»,
Qarangghuluqta olturghanlargha: «Nurgha chiqinglar» — deysen;
Ular yollar boyidimu otlap yüridu,
Hetta herbir taqir taghlardin ozuqluq tapidu;
10 Ular ach qalmaydu, ussap ketmeydu;
Tomuz issiqmu, quyash teptimu ularni urmaydu;
Chünki ulargha rehim Qilghuchi ularni yétekleydu,
U ulargha bulaqlarni boylitip yol bashlaydu. Weh. 7:16
11 Shuningdek Men barliq taghlirimni yol qilimen,
Méning yollirim bolsa égiz kötürülidu. «... Shuningdek Men barliq taghlirimni yol qilimen, Méning yollirim bolsa égiz kötürülidu» — shübhisizki, mushu bésharetler hem jismaniy jehetler hem rohiy jehetliridimu emelge ashurulidu. «Jismaniy jehette» qul Israil xelqini duniyaning barliq chet-yaqiliridin öz yurtigha qayturup, Yaqupning «mirasi bolghan» Pelestinni güllendürüp ulargha qaytidin béghishlaydu. Mushu ishlar yene töwendiki 14-26-ayetlerde teswirlinidu.
Xudaning sözige asasen bu ishlar «sen üchün bu zerrichilik ishtur». Uning quli Sheytanning we gunahning qarangghu zindanlirida uzun yatqan barliq mehbuslar üchün erkinlikke, Xudaning kechürümige, yéngi, ehmiyetlik hayatqa, jümlidin jennetke érishishtiki pursetni yaritip béridu.
12 Mana, mushu kishiler yiraqtin kéliwatidu,
Mana, bular bolsa shimaldin we gherbtin kéliwatidu,
Hem mushular Sinim zéminidinmu kéliwatidu. «Mana, bular bolsa shimaldin we gherbtin kéliwatidu, hem mushular Sinim zéminidinmu kéliwatidu» — ibraniy tilidiki «Sinim» dégen söz belkim qedimki «Chin» memlikiti (qedimki «Chin» hazirqi Junggo)ni körsitish mumkin. Mushu söz üstide bashqa qarashlarmu mewjut.
13 Xushalliqtin towlanglar, i asmanlar;
I yer-zémin, shadlan;
Naxshilarni yangritinglar, i taghlar;
Chünki Perwerdigar Öz xelqige teselli berdi,
Özining xar bolghan péqir-möminlirige rehim qilidu.
14 Biraq Zion bolsa: —
«Perwerdigar mendin waz kechti,
Rebbim méni untup ketti!» — deydu.
15 Ana özi émitiwatqan bowiqini untuyalamdu?
Öz qorsiqidin tughqan oghligha rehim qilmay turalamdu?
Hetta ular untughan bolsimu,
Men séni untuyalmaymen.
16 Mana, Men séni Öz alqanlirimgha oyup pütkenmen;
Xarabe tamliring herdaim köz aldimdidur.
17 Oghul baliliring qaytishqa aldiriwatidu;
Eslide séni weyran qilghanlar, xarab qilghanlar séningdin yiraq kétiwatidu;
18 Béshingni égiz kötürüp etrapinggha qarap baq!
Ularning hemmisi jem bolup qéshinggha qaytip kéliwatidu!
Öz hayatim bilen qesem qilimenki, — deydu Perwerdigar,
Sen ularni özüngge zibu-zinnetler qilip kiyisen;
Toyi bolidighan qizdek sen ularni taqaysen; Yesh. 60:4
19 Chünki xarabe hem chölderep ketken jayliring,
Weyran qilin’ghan zémining,
Hazir kélip, turmaqchi bolghanlar tüpeylidin sanga tarchiliq qilidu;
Eslide séni yutuwalghanlar yiraqlap ketken bolidu. «... xarabe hem chölderep ketken jayliring... hazir kélip, turmaqchi bolghanlar tüpeylidin sanga tarchiliq qilidu» — bu xil mesile intayin yaxshi bir mesile, elwette. Anining yénigha qaytip kelgen baliliri shunche köpki, yurtqa patmaydu.
20 Séningdin juda qilin’ghan baliliring bolsa sanga: —
«Mushu jay turushumgha bek tarchiliq qilidu;
Manga turghudek bir jayni boshitip berseng!» — deydu;
21 Sen könglüngde: —
«Men balilirimdin ayrilip qalghan,
Ghérib-musapir we sürgün bolup, uyan-buyan heydiwétilgen tursam,
Kim mushularni manga tughup berdi?
Kim ularni béqip chong qildi?
Mana, men ghérib-yalghuz qaldurulghanmen;
Emdi mushular zadi nedin kelgendur?» — deysen.
22 Reb Perwerdigar mundaq deydu: —
«Mana, Men ellerge qolumni kötürüp isharet qilimen,
El-milletlerge körünidighan bir tughni tikleymen;
Ular oghulliringni quchiqida élip kélishidu;
Ular qizliringni hapash qilip kélidu.
23 Padishahlar bolsa, «Ataq dadiliring,»
Xanishlar bolsa inik’aniliring bolidu;
Ular sanga béshini yerge tegküzüp tezim qilip,
Putliring aldidiki chang-topinimu yalaydu;
Shuning bilen sen Méning Perwerdigar ikenlikimni bilip yétisen;
Chünki Manga ümid baghlap kütkenler hergiz yerge qarap qalmaydu.
24 Oljini baturlardin éliwalghili bolamdu?
Heqqaniyet jazasi sewebidin tutqun qilin’ghan bolsa qutuldurghili bolamdu? «Heqqaniyet jazasi sewebidin tutqun qilin’ghan bolsa qutuldurghili bolamdu?» — buning menisi belkim Israillar yaki bashqa milletler «heqqaniyet jazasigha uchrishi sewebidin tutqun qilinsa», undaqta heqqaniy bolghan Xuda ularni erkin qilsa bolamdu, bolamdu? Bu Özining adilliqigha xilapliqmu? — démekchi. Töwendiki ayetni hem izahatnimu körüng.   Mat. 12:29
25 Chünki Perwerdigar mundaq deydu: —
Hetta baturlardin esirlernimu qayturuwalghili,
Esheddiylerdin oljini qutquziwalghili bolidu;
We sen bilen dewalashqanlar bilen Menmu dewalishimen,
Shuning bilen baliliringni qutquzup azad qilimen. «Sen bilen dewalashqanlar bilen Menmu dewalishimen» — Xudaning bu sözi belkim «silerni erkin qilishimda birsi adilliqimgha dagh chüshürgen bolsa yaki Manga: «biadil!» dep erz qilsa, Men Özüm ige, buni Özüm bir terep qilimen» démekchi. Emdi Uning qandaq qilip «bir terep qilish»i 53-babta ashkarilinidu.
26 Séni ezgüchilerni öz göshi bilen özini ozuqlandurimen;
Ular yéngi sharab ichkendek öz qéni bilen mest bolup kétidu;
Shundaq qilip barliq et igiliri Men Perwerdigarning séning Qutquzghuching hem Hemjemet-Nijatkaring,
Yaquptiki qudret Igisi ikenlikimni bilip yétidu. Weh. 16:6
 
 

49:1 «Apamning qorsiqidiki chéghimdin tartip U méning ismimni tilgha aldi» — bashqa birxil terjimisi: «Apamning qorsiqidiki chéghimdin tartip U méning ismimni esletti».

49:2 «U aghzimni ötkür qilichtek qildi ...méni siliqlan’ghan bir oq qildi» — qilichning tesiri yéqindikilerge, oqning bolsa yiraqtikilerge bolidu.

49:3 «Sen bolsang özüngde Méning güzellik-julaliqim ayan qilinidighan Öz qulum Israildursen» — oqurmenlerning éside bolushi kérekki, Xuda Yaqupqa yéngi bir isim, Israilni («Xuda bilen bille bolghan emir» yaki «Xudaning ghelibichisidur» dégen menide) béghishlighanidi. Shuning bilen Xuda bowisi Ibrahimgha bergen wedilirini, jümlidin eng ulughi: «Sen we ewlading dunyadiki barliq el-yurtlargha bext yetküzisen» dégenni tekrarlap uninggha tapshurghan. Biraq Yaqupning ewladliri bolghan Israillar Xudagha guwahliq bermey mushu wezipini emelge ashurmay kelgen. Mushu yerde Xuda shu wezipini hem wedisini: «Sen bolsang özüngde güzellik-julaliqim ayan qilinidighan Öz qulum Israildursen» dep, pеwqul’adde «Öz quli»gha tapshurdi.

49:4 «Men: — «Méning ejrim bikargha ketti, héchnémige érishmey küch-maghdurumni quruq serp qildim; shundaqtimu bahalinishim bolsa Perwerdigardindur, méning ejrimnimu Xudayimgha tapshurdum» — dédim» — mushu bésharetni chüshinish üchün 5-13-ayetlernimu körüsh kérek. Qarighanda Xuda Öz quligha «Öz xelqimni towa qilish yolida yénimgha qayturush» wezipisini tapshurghan bolsimu, qul waqit-küchini serp qilip héchqandaq netijige érishelmigendek körünidu; démek, Israil, yeni «Yaqupning qebililiri» héch towa qilmighan. Oqurmenler mushundaq ishlarning heqiqiy yüz bergen-bermigenlikini Injildin köreleydu.

49:5 «Israil qayturulup yénigha toplanmighan» — buning bashqa birxil terjimisi «...yeni Israilni Özige qayturup yighish üchün... (méni baliyatquda shekillendürgen)....»

49:6 « Perwerdigar mundaq deydu: — «Séning Yaqup qebililirini gunahtin qutquzup turghuzushqa, hemde Israildiki «saqlan’ghan sadiqlar»ni bextke qayturushqa qulum bolushung sen üchün zerrichilik bir ishtur...» — Perwerdigarning quli «héchqandaq netijige érishmigini bilen», yenila ümidsizlenmey dua qiliwerdi. Xuda uninggha: «Peqet Öz xelqim bolghan Yehudiylarni qayturupla qalmay, sen belki pütkül dunyagha nur we nijat bolup, Qutquzghuchi bolisen» dégen jawabni béridu.

49:7 «Ademler ich-ichidin nepretlinidighan kishige, yeni köpchilik lenitiy dep qarighan... kishige..» — mushu yerde «köpchilik» ibraniy tilida «yat el» dégenni ipadileydu. Lékin mushu yerde Israilni körsitidu. Démek, Israil Xudagha nisbeten «yat bir el» dep qarilidu. «...padishahlar közlirini échip körüp ornidin turidu, emeldarlarmu bash uridu» — mushu bésharet bilen yuqiriqi bésharetni sélishtursaq, ademni heyran qalduridu. Qul dunyagha nur we nijat bolghini bilen u ademlerning nepret-kemsitishige, chetke qéqishigha hem xorluqigha uchraydu; biraq axirda hetta dunyadiki padishahlarmu «közlirini échip körüp» qulgha bash uridu. Emma ularning «néme körgenliki» mushu yerde déyilmidi; buni bilish üchün «Yeshaya»ni dawamliq oqush kérek!

49:8 2Kor. 6:2

49:10 Weh. 7:16

49:11 «... Shuningdek Men barliq taghlirimni yol qilimen, Méning yollirim bolsa égiz kötürülidu» — shübhisizki, mushu bésharetler hem jismaniy jehetler hem rohiy jehetliridimu emelge ashurulidu. «Jismaniy jehette» qul Israil xelqini duniyaning barliq chet-yaqiliridin öz yurtigha qayturup, Yaqupning «mirasi bolghan» Pelestinni güllendürüp ulargha qaytidin béghishlaydu. Mushu ishlar yene töwendiki 14-26-ayetlerde teswirlinidu. Xudaning sözige asasen bu ishlar «sen üchün bu zerrichilik ishtur». Uning quli Sheytanning we gunahning qarangghu zindanlirida uzun yatqan barliq mehbuslar üchün erkinlikke, Xudaning kechürümige, yéngi, ehmiyetlik hayatqa, jümlidin jennetke érishishtiki pursetni yaritip béridu.

49:12 «Mana, bular bolsa shimaldin we gherbtin kéliwatidu, hem mushular Sinim zéminidinmu kéliwatidu» — ibraniy tilidiki «Sinim» dégen söz belkim qedimki «Chin» memlikiti (qedimki «Chin» hazirqi Junggo)ni körsitish mumkin. Mushu söz üstide bashqa qarashlarmu mewjut.

49:18 Yesh. 60:4

49:19 «... xarabe hem chölderep ketken jayliring... hazir kélip, turmaqchi bolghanlar tüpeylidin sanga tarchiliq qilidu» — bu xil mesile intayin yaxshi bir mesile, elwette. Anining yénigha qaytip kelgen baliliri shunche köpki, yurtqa patmaydu.

49:24 «Heqqaniyet jazasi sewebidin tutqun qilin’ghan bolsa qutuldurghili bolamdu?» — buning menisi belkim Israillar yaki bashqa milletler «heqqaniyet jazasigha uchrishi sewebidin tutqun qilinsa», undaqta heqqaniy bolghan Xuda ularni erkin qilsa bolamdu, bolamdu? Bu Özining adilliqigha xilapliqmu? — démekchi. Töwendiki ayetni hem izahatnimu körüng.

49:24 Mat. 12:29

49:25 «Sen bilen dewalashqanlar bilen Menmu dewalishimen» — Xudaning bu sözi belkim «silerni erkin qilishimda birsi adilliqimgha dagh chüshürgen bolsa yaki Manga: «biadil!» dep erz qilsa, Men Özüm ige, buni Özüm bir terep qilimen» démekchi. Emdi Uning qandaq qilip «bir terep qilish»i 53-babta ashkarilinidu.

49:26 Weh. 16:6