5
Efraimning ehwali chataq, Yehudaningmu ehwali chataq!
Buni anglanglar, i kahinlar,
Tingshanglar, i Israil jemeti,
Qulaq sélinglar, i padishahning jemeti;
Chünki bu höküm silerge békitilgen;
Chünki siler Mizpah shehiride bir qiltaq,
Tabor téghida yéyilghan bir tor bolghansiler. «Siler Mizpah shehiride bir qiltaq, Tabor téghida yéyilghan bir tor bolghansiler» — némishqa «Mizpah» we «Tabor» déyilidu? Israil eslide bu jaylarda Xudaning köp iltipatlirigha we meditige érishken. Bu bésharettin qarighanda, bu ikki jay hazir eksiche butpereslik yaki birxil adaletsizlik yürgüzülgen jaylar bolup qaldi.
Asiy ademlermu qirghin-chapqun’gha chöküp ketti;
Biraq Men ularning hemmisini jazalighuchi bolimen. «Asiy ademlermu qirghin-chapqun’gha chöküp ketti; ...» — bu ayettiki «qirghin-chapqun» dégen söz bezi alimlarning pikriche balilarni qurbanliq qilishni öz ichige alidu. Bundaq ishlar Qanaandiki ellerning butpereslikide köp körületti. Bashqa xil terjimilermu bar.
Efraimni bilimen, Israil mendin yoshurun emes;
Chünki i Efraim, sen hazir pahishilik qilding,
Israil bulghan’ghandur. «i Efraim, sen ... pahishilik qilding» — Efraimning Perwerdigardin waz kéchip butlargha baghlinishi «rohiy pahishilik»ke barawerdur.
Ularning qilmishliri ularni Xudasining yénigha qaytishigha qoymaydu;
Chünki pahishilikning rohi ular arisididur,
Ular Perwerdigarni héch bilmeydu. Hosh. 4:12
Israilning tekebburluqi özige qarshi guwahliq bermekte;
Israil we Efraim öz qebihliki bilen yiqilip kétidu;
Yehudamu ular bilen teng yiqilidu. Hosh. 7:10
Ular qoy padiliri we kala padilirini élip Perwerdigarni izdeshke baridu;
Biraq ular Uni tapalmaydu; chünki U Özini tartip ulardin yiraqlashti. «qoy, kala padilirini élish» — köp qurbanliqlarni qilishni meqsiti qilidu, elwette.
Ular Perwerdigargha asiyliq qildi,
Chünki ular balilarni haramdin tughdurghan;
Emdi «yéngi ay» ularni nésiwiliri bilen yep kétidu. «yéngi ay» — héyt yaki «yéngi bashlinish» bolidu. Shu waqittin bashlap ularning aman-ésenliki we musteqilliqigha xatime bérilidu, shu waqit kelgende ulargha bulang-talang qilchilarning yoli échilidu, démekchi. Bu weqening tepsilatining qandaq bolidighanliqini peqet perezla qilalaymiz. Töwende, 8-15-ayetlerde aldin’ala éytilghan tajawuzchiliq «yéngi ay»da bashlinarmikin?
Gibéahta sunayni,
Ramahda kanayni chélinglar;
Beyt-awende agah signalini anglitinglar;
Keyningde! Qara, i Binyamin! «Gibéahta sunayni, Ramahda kanayni chélinglar; Beyt-Awende agah signalini anglitinglar; keyningde! Qara, i Binyamin!» — Binyamin on ikki qebilining biri, Yehudagha béqindi bolghan, «Israil», yeni «shimaliy padishahliq»ning jenubiy chégrasida. Bu bésharette ikki imkaniyet bar: — (1) Yehuda özi Israilgha tajawuz qilidu, andin Israil bilen Yehuda bir-biri bilen soqushidu; netijide Israil Asuriyedin yardem soraydu (13-ayet) (10-ayette Yehudaning hökümranlarning jahan’girliki, ajizlarni bozek qilip éksplitatsiye qiliwatqanliqi körsitilidu); (2) bésharet Asuriye impériyesining tajawuz qilidighanliqini körsitidu (miladiyedin ilgiriki 733-yili ular Israilning shimaliy qeblilirini élip ketti: 722-yili pütkül Israilni ishghal qildi: 702-yili Yehudagha tajawuz qildi).
Biz ikkinchi imkaniyetke mayilmiz. Israilning jenubiy chégrisigha tutashqan bu sheherler qistaqqa élinidighan bolsa (hujum shimaldin kelgen ehwalda), undaqta Israilning qalghan jayliri némidégen qiybilidighan bolidu! Israil Asuriyedin yardem sorighandin kéyin (shundaqla Asuriyege pul bergendin kéyin!), ular teripidin weyran qilin’ghan.
Efraim eyiblinidighan künide weyrane bolidu;
Mana, Israil qebililiri arisida békitilgen ishni ayan qildim!
10 Yehudaning emirliri pasil tashlarni yötkigüchige oxshashtur;
Men ular üstige ghezipimni sudek töküwétimen.
11 Efraim xorlan’ghan, jazayimda ézilgen,
Chünki u öz béshimchiliq qilip «paskiniliq»ni qoghlap yürdi. «Efraim... øz béshimchiliq qilip «paskiniliq»ni qoghlap yürdi» — «paskiniliq» belkim birxil butni körsitidu.
12 Shunga Men Efraimgha küye qurti,
Yehuda jemetige chiritküch bolimen.
13 Emdi Efraim özining késilini,
Yehuda öz yarisini körgende,
Efraim Asuriyelikni izdep bardi,
«Jédelxor padishah»gha telipini yollidi;
Biraq u hem silerni saqaytalmaytti,
Hem yaranglarnimu dawaliyalmaytti. «Efraim Asuriyelikni izdep bardi, «jédelxor padishah»gha telipini yollidi» — Asuriyelikler öz padishahigha bergen unwanni, yeni «Ulugh Padishah» dégenning imlasini Hoshiya qesten özgertip, uni kinaye bilen «Jédelxor Padishah» (ibraniy tilida «Yareb padishah») dep ataydu. Emeliyette Asuriye padishahliri del mushu xaraktérda bolghan, u bashqa eller bilen soqushushqa herqandaq bahane-seweblerni chiqarghuchi idi.
14 Chünki Men Efraimgha shirdek,
Yehuda jemetige arslandek bolimen; Men, yeni Menki, ularni titma-titma qiliwétip, kétip qalimen;
Ularni élip kétimen, qutquzalaydighan héchkim chiqmaydu;
15 Men kétimen, ular gunahini tonup yétip, yüzümni izdimigüche öz jayimgha qaytip turimen;
Béshigha kün chüshkende ular Méni intilip izdeydu.
 
 

5:1 «Siler Mizpah shehiride bir qiltaq, Tabor téghida yéyilghan bir tor bolghansiler» — némishqa «Mizpah» we «Tabor» déyilidu? Israil eslide bu jaylarda Xudaning köp iltipatlirigha we meditige érishken. Bu bésharettin qarighanda, bu ikki jay hazir eksiche butpereslik yaki birxil adaletsizlik yürgüzülgen jaylar bolup qaldi.

5:2 «Asiy ademlermu qirghin-chapqun’gha chöküp ketti; ...» — bu ayettiki «qirghin-chapqun» dégen söz bezi alimlarning pikriche balilarni qurbanliq qilishni öz ichige alidu. Bundaq ishlar Qanaandiki ellerning butpereslikide köp körületti. Bashqa xil terjimilermu bar.

5:3 «i Efraim, sen ... pahishilik qilding» — Efraimning Perwerdigardin waz kéchip butlargha baghlinishi «rohiy pahishilik»ke barawerdur.

5:4 Hosh. 4:12

5:5 Hosh. 7:10

5:6 «qoy, kala padilirini élish» — köp qurbanliqlarni qilishni meqsiti qilidu, elwette.

5:7 «yéngi ay» — héyt yaki «yéngi bashlinish» bolidu. Shu waqittin bashlap ularning aman-ésenliki we musteqilliqigha xatime bérilidu, shu waqit kelgende ulargha bulang-talang qilchilarning yoli échilidu, démekchi. Bu weqening tepsilatining qandaq bolidighanliqini peqet perezla qilalaymiz. Töwende, 8-15-ayetlerde aldin’ala éytilghan tajawuzchiliq «yéngi ay»da bashlinarmikin?

5:8 «Gibéahta sunayni, Ramahda kanayni chélinglar; Beyt-Awende agah signalini anglitinglar; keyningde! Qara, i Binyamin!» — Binyamin on ikki qebilining biri, Yehudagha béqindi bolghan, «Israil», yeni «shimaliy padishahliq»ning jenubiy chégrasida. Bu bésharette ikki imkaniyet bar: — (1) Yehuda özi Israilgha tajawuz qilidu, andin Israil bilen Yehuda bir-biri bilen soqushidu; netijide Israil Asuriyedin yardem soraydu (13-ayet) (10-ayette Yehudaning hökümranlarning jahan’girliki, ajizlarni bozek qilip éksplitatsiye qiliwatqanliqi körsitilidu); (2) bésharet Asuriye impériyesining tajawuz qilidighanliqini körsitidu (miladiyedin ilgiriki 733-yili ular Israilning shimaliy qeblilirini élip ketti: 722-yili pütkül Israilni ishghal qildi: 702-yili Yehudagha tajawuz qildi). Biz ikkinchi imkaniyetke mayilmiz. Israilning jenubiy chégrisigha tutashqan bu sheherler qistaqqa élinidighan bolsa (hujum shimaldin kelgen ehwalda), undaqta Israilning qalghan jayliri némidégen qiybilidighan bolidu! Israil Asuriyedin yardem sorighandin kéyin (shundaqla Asuriyege pul bergendin kéyin!), ular teripidin weyran qilin’ghan.

5:11 «Efraim... øz béshimchiliq qilip «paskiniliq»ni qoghlap yürdi» — «paskiniliq» belkim birxil butni körsitidu.

5:13 «Efraim Asuriyelikni izdep bardi, «jédelxor padishah»gha telipini yollidi» — Asuriyelikler öz padishahigha bergen unwanni, yeni «Ulugh Padishah» dégenning imlasini Hoshiya qesten özgertip, uni kinaye bilen «Jédelxor Padishah» (ibraniy tilida «Yareb padishah») dep ataydu. Emeliyette Asuriye padishahliri del mushu xaraktérda bolghan, u bashqa eller bilen soqushushqa herqandaq bahane-seweblerni chiqarghuchi idi.