4
Yérusalémning muhasirige élinishi
Emdi sen, i insan oghli, bir késekni élip öz aldinggha qoyghin; uning üstige bir sheherni — yeni Yérusalémni oyup qoyghin. «bir késekni élip öz aldinggha qoyghin; uning üstige bir sheherni — yeni Yérusalémni oyup qoyghin» — kéyinki ayetlerge qarighanda, bu «kések» Yérusalém shehirini ipadilesh üchün nahayiti chong kések bolush kérek idi. Andin uni muhasirige élip, uninggha poteylerni qurup, sépilgha chiqidighan bir dönglük yasap, uning etrapigha bargahlarni tikip we sépilni bösküchi bazghanlarni tiklep qoyghin. 2Pad. 25:1 Bir tömür taxtini élip, uni özüng bilen sheherning arisigha tikle; yüzüngni uninggha qaritip tikle; u muhasirige élinidu, sen özüng uni muhasirige alisen; bu ishning özi Israil jemetige bésharet bolidu.
We sen, sol yéninggha yanpashlap yatqin; Israil jemetining qebihlikini öz üstüngge qoy; solgha yanpashlap qanche kün yatsang, sen shunche kün ularning qebihlikini kötürisen. «Israil jemetining qebihlikini öz üstüngge qoy» — mushu ayettiki «Israil jemeti» bolsa, «shimaliy padishahliq» (on qebile ittipaqi)ni körsitidu. 7-ayette «Yehuda» «jenubiy padishahliq»ni körsitidu. Men sanga yétish kérek bolghan künlerni ularning qebihlik qilghan yilliri boyiche, yeni üch yüz toqsan kün qilip békitkenmen; shuning bilen sen Israil jemetining qebihlikini kötürisen. Chöl. 14:34
Bu künler tügigendin kéyin, sen yene ong yanpashlap yétip, Yehuda jemetining qebihlikini kötürisen; sanga qiriq künni békitkenmen, herbir kün bir yilni ipadileydu. «Men sanga yétish kérek bolghan künlerni .. üch yüz toqsan kün qilip békitkenmen; shuning bilen sen Israil jemetining qebihlikini kötürisen; (5-ayet)... kéyin, sen yene ong yanpashlap yétip, Yehuda jemetining qebihlikini kötürisen; sanga qiriq künni békitkenmen, herbir kün bir yilni ipadileydu» — Israilning 390 yilliq jazani we Yehudaning 40 yilliq jazani körüshi toghruluq qoshumche sözimizni körüng. We sen yüzüngni Yérusalémning muhasirisige qaritip, yéngingni türgen halda, uni eyiblep bésharet bérisen; we mana, Men üstüngge arghamchilarni salimenki, sen muhasirining künlirini tügetmigüche uyan-buyan’gha héch örülmeysen. «mana, Men üstüngge arghamchilarni salimenki, sen muhasirining künlirini tügetmigüche uyan-buyan’gha héch örülmeysen» — yene 3-bab, 25-ayetni körüng. Bu «arghamchilar» körün’gen yaki ghayibtin bolsun, Ezakiyalning sol yanjilip andin ong yanjilip yétishigha yardem berdi. Belkim kechte (körüwatqan xelq uning öyidin chiqip ketkendin kéyin) u öz meylige qoyulghan.
We sen özüngge bughday, arpa, purchaq, qizil mash tériq we qara bughdaylarni élip bir idish ichige sal; we buningdin özüng üchün tamaq teyyarlaysen; sen buni yanpashlap yatqan künlerde, yeni üch yüz toqsan künde yeysen; 10 sen yeydighan tamaq bolsa miqdari boyiche her küni yigirme shekeldin bolushi kérek; sen uni belgilen’gen waqitlarda yeysen; «yigirme shekel» — yeni yérim qadaq — texminen 230 gram. 11 we her küni sunimu norma boyiche, yeni altidin bir hin ichisen; her kündiki belgilen’gen waqitlarda ichisen. «altidin bir hin» — ondin alte litr etrapida. «her kündiki belgilen’gen waqitlarda ichisen» — démisekmu, bundaq yémek-ichmek acharchiliqqa yüzlen’gen ehwalda bolidu.
12 Sen uni arpa kömichi sheklide qilip yeysen; sen uni ularning köz aldida insan nijasiti üstide pishurisen».
13 Perwerdigar: «Israillar Men ularni heydep chiqiridighan eller arisida turup shu haram yolda öz nénini haram yeydu» — dédi. «Israillar Men ularni heydep chiqiridighan eller arisida turup shu haram yolda öz nénini haram yeydu» — Xuda Musa peyghember arqiliq Israillargha chong-kichik teretler herdaim ademzat turghan jaylardin néri qilinishi kérek dep buyrughan (mesilen, «Qan» 23:13-14). Shunga «insan nijasiti otida» tamaq étish mushu qanun boyiche bolmaytti, elwette.   Hosh. 9:3
14 Andin men: «I Perwerdigar! Men özümni héchqachan bulghap qoymidim, we yashliqimdin tartip bügün’ge qeder men özi ölgendin, yaki yirtquchlar boghup qoyghan nersidin héch yémigenmen; héchqandaq yirginchlik göshke aghzim tégip baqmighan!» — dédim. «Men özümni héchqachan bulghap qoymidim, ... héchqandaq yirginchlik göshke aghzim tégip baqmighan!» — Xuda Musa peyghember arqiliq Israillargha bezi göshler (mesilen, choshqa göshi)ni men’i qilghan («Law.» 11-bab, «Qan.» 14-bab). Uning üstige özlikidin ölgen, yaki yirtquch haywanlar teripidin öltürülgün haywanlarning göshlernimu yéyishke bolmaytti («Law.» 22:8). Ezakiyal özi kahin bolghachqa, mushu telepler uning üchün téximu qattiq bolghan.
15 We U manga: «Mana, Men sanga insanning nijasitining ornigha kalining tézikini berdim; sen néningni shuning üstide pishurisen» — dédi. «Men sanga insanning nijasitining ornigha kalining tézikini berdim» — alimlar Xudaning mushu sözliri üstide ikki xil pikirde bolghan: (1) Xuda Ezakiyal peyghemberge bergen buyruqini siliqlashturup, uninggha nijasitining ornida kala tézikining otida (halal dep hésablan’ghan) tamaq étishke ruxset qilghan; (2) Xuda peyghembiri üchün möjize yaritip, uning nijasitini kala tézikige aylandurghan; shuning bilen u halal halda tamaq yeydighan boldi.
Bizningche 2-pikir toghridur. Chünki shuning bilen uni közitip yürgen yurtdashlar buni bilmey, uning mushu «ashni haram halda yégenliki»ge qarap nahayiti chöchüp kétetti. Bolmisa, peyghemberning ademni agahlanduridighan ish-heriketlirining ehmiyiti yoq bolatti.
16 We U manga: «I insan oghli, mana Men Yérusalémda ulargha yölenchük bolghan nanni qurutiwétimen; ular nanni tarazigha sélip, uni teshwish ichide yeydu, suni ölchem bilen alaqzidilik ichide ichidu; «Men Yérusalémda ulargha yölenchük bolghan nanni qurutiwétimen» — sözmusöz terjime qilghanda «Men Yérusalémda «nan bolghan hasa»ni sunduriwétimen». «Yölenchük» dégen söz ibraniy tilida adette «tayaq» yaki «hasa»ni bildüridu. Mumkinchiliki barki, qedimki zamanlarda Yehudiy xelqi öz nanlirini bir tayaqta (zixqa tizilghandek) kötürüp mangatti. Herhalda omumiy menisi bizning terjime qilghinimizdek bolidu.   Law. 26:26; Yesh. 3:1; Ez. 5:16; 14:13 17 Chünki nan we su ulardin qalidu; ular bir-birige qariship dehshet basidu, öz qebihlikidin qurup kétidu».
 
 

4:1 «bir késekni élip öz aldinggha qoyghin; uning üstige bir sheherni — yeni Yérusalémni oyup qoyghin» — kéyinki ayetlerge qarighanda, bu «kések» Yérusalém shehirini ipadilesh üchün nahayiti chong kések bolush kérek idi.

4:2 2Pad. 25:1

4:4 «Israil jemetining qebihlikini öz üstüngge qoy» — mushu ayettiki «Israil jemeti» bolsa, «shimaliy padishahliq» (on qebile ittipaqi)ni körsitidu. 7-ayette «Yehuda» «jenubiy padishahliq»ni körsitidu.

4:5 Chöl. 14:34

4:6 «Men sanga yétish kérek bolghan künlerni .. üch yüz toqsan kün qilip békitkenmen; shuning bilen sen Israil jemetining qebihlikini kötürisen; (5-ayet)... kéyin, sen yene ong yanpashlap yétip, Yehuda jemetining qebihlikini kötürisen; sanga qiriq künni békitkenmen, herbir kün bir yilni ipadileydu» — Israilning 390 yilliq jazani we Yehudaning 40 yilliq jazani körüshi toghruluq qoshumche sözimizni körüng.

4:8 «mana, Men üstüngge arghamchilarni salimenki, sen muhasirining künlirini tügetmigüche uyan-buyan’gha héch örülmeysen» — yene 3-bab, 25-ayetni körüng. Bu «arghamchilar» körün’gen yaki ghayibtin bolsun, Ezakiyalning sol yanjilip andin ong yanjilip yétishigha yardem berdi. Belkim kechte (körüwatqan xelq uning öyidin chiqip ketkendin kéyin) u öz meylige qoyulghan.

4:10 «yigirme shekel» — yeni yérim qadaq — texminen 230 gram.

4:11 «altidin bir hin» — ondin alte litr etrapida. «her kündiki belgilen’gen waqitlarda ichisen» — démisekmu, bundaq yémek-ichmek acharchiliqqa yüzlen’gen ehwalda bolidu.

4:13 «Israillar Men ularni heydep chiqiridighan eller arisida turup shu haram yolda öz nénini haram yeydu» — Xuda Musa peyghember arqiliq Israillargha chong-kichik teretler herdaim ademzat turghan jaylardin néri qilinishi kérek dep buyrughan (mesilen, «Qan» 23:13-14). Shunga «insan nijasiti otida» tamaq étish mushu qanun boyiche bolmaytti, elwette.

4:13 Hosh. 9:3

4:14 «Men özümni héchqachan bulghap qoymidim, ... héchqandaq yirginchlik göshke aghzim tégip baqmighan!» — Xuda Musa peyghember arqiliq Israillargha bezi göshler (mesilen, choshqa göshi)ni men’i qilghan («Law.» 11-bab, «Qan.» 14-bab). Uning üstige özlikidin ölgen, yaki yirtquch haywanlar teripidin öltürülgün haywanlarning göshlernimu yéyishke bolmaytti («Law.» 22:8). Ezakiyal özi kahin bolghachqa, mushu telepler uning üchün téximu qattiq bolghan.

4:15 «Men sanga insanning nijasitining ornigha kalining tézikini berdim» — alimlar Xudaning mushu sözliri üstide ikki xil pikirde bolghan: (1) Xuda Ezakiyal peyghemberge bergen buyruqini siliqlashturup, uninggha nijasitining ornida kala tézikining otida (halal dep hésablan’ghan) tamaq étishke ruxset qilghan; (2) Xuda peyghembiri üchün möjize yaritip, uning nijasitini kala tézikige aylandurghan; shuning bilen u halal halda tamaq yeydighan boldi. Bizningche 2-pikir toghridur. Chünki shuning bilen uni közitip yürgen yurtdashlar buni bilmey, uning mushu «ashni haram halda yégenliki»ge qarap nahayiti chöchüp kétetti. Bolmisa, peyghemberning ademni agahlanduridighan ish-heriketlirining ehmiyiti yoq bolatti.

4:16 «Men Yérusalémda ulargha yölenchük bolghan nanni qurutiwétimen» — sözmusöz terjime qilghanda «Men Yérusalémda «nan bolghan hasa»ni sunduriwétimen». «Yölenchük» dégen söz ibraniy tilida adette «tayaq» yaki «hasa»ni bildüridu. Mumkinchiliki barki, qedimki zamanlarda Yehudiy xelqi öz nanlirini bir tayaqta (zixqa tizilghandek) kötürüp mangatti. Herhalda omumiy menisi bizning terjime qilghinimizdek bolidu.

4:16 Law. 26:26; Yesh. 3:1; Ez. 5:16; 14:13