14
Perwerdigar aldidiki halalliq we haramliq — halal we haram janiwarlar
Siler Perwerdigar Xudayinglarning perzentliridursiler; ölgenler üchün bedininglarni héch kesmeslikinglar kérek we yaki manglay chéchinglarni qirip taqir qilmasliqinglar kérek; «ölgenler üchün ... manglay chéchinglarni qirip taqir qilmasliqinglar kérek» — butperes Qanaaniylar arisida shundaq örp-adetler köp idi.   Law. 19:27,28; 21:5 chünki sen Perwerdigar Xudayinggha atalghan muqeddes bir xelqtursen; Perwerdigar yer yüzidiki barliq xelqler arisidin Özining alahide göhiri bolghan bir xelq bolushi üchün séni tallighandur. Qan. 7:6; 26:18 Sen héchqandaq yirginchlik nersini yémesliking kérek.
Töwendikiler siler yéyishke bolidighan haywanlar: — kala, qoy, öchke; Law. 11:2 kéyik, jeren, bugha, yawa öchke, ahu, böken, yawa qoy, shundaqla haywanlar ichide tuyaqliri pütünley achimaq (tuyaqliri pütünley yériq) hem köshigüchi haywanlarning herxilini yésenglar bolidu. «köshigüchi haywanlar» — mushu yerde ikki-üch ashqazini bar haywanlarnila emes, belki yene ozuqni yumshaq chaynaydighan barliq haywanlarni öz ichige alidu. Lékin, köshigüchi yaki achimaq tuyaqliq haywanlardin töwendikilerni yémeslikinglar kérek: —
Töge, toshqan we sughur (chünki ular köshigüchi bolghini bilen tuyiqi achimaq emestur. Shunga ular silerge haram bolidu). «sughur» — yaki «sichqan» — taghlarda yashaydighan kichik bir haywan.
Choshqa bolsa tuyaqliri achimaq bolghini bilen köshimigini üchün silerge haram bolidu. Shundaq haywanlarning göshini yémeslikinglar kérek we hem ölüklirige tegmeslikinglar kérek.
Suda yashaydighan janiwarlardin töwendikilerni yéyishke bolidu: — sudiki janiwarlardin qaniti we qasiraqliri bolghanlarni yéyishke bolidu, 10 lékin qaniti we qasiraqliri bolmighanlarni yémeslikinglar kérek; ular silerge nisbeten haram bolidu.
11 Barliq halal qushlarni yésenglar bolidu; 12 biraq töwendiki uchar-qanatlarni yémeslikinglar kérek: yeni bürküt, tapqush-ghéchirlar, déngiz bürküti, «tapqush-ghéchirlar» — ibraniy tilida «ustixan chaqquchi qush». Yeni bir terjimisi «béliq’alghuch». 13  qarlighach quyruqluq sar, lachin, qorultaz-tapqushlar we ularning xilliri, 14 hemme qagha-qozghunlar we ularning xilliri, 15 müshükyapilaq, tögiqush, chayka, sar we ularning xilliri, 16 huwqush, ibis, aq qu, «huwqush» — yaki «kichik huwqush». «aq qu» — ibraniy tilidin buning qandaq qush ikenlikini bilish tes. 17 saqiyqush, béliq’alghuch, qarna, «saqiyqush» — saqiyqush yaki «sugha sünggügüchi». Ibraniy tilidin buning qandaq qush ikenlikini bilish tes. «qarna» — yaki «qotan». 18 leylek, turna we uning xilliri, höpüp bilen shepereng dégenler silerge haram sanalsun. «turna» — yaki «qotan». «leylek, turna ... dégenler silerge haram sanalsun» — bu halal we haram nersiler toghruluq «Lawiylar»diki «qoshumche söz»imizni körüng. 19 Herbir qanatliq ömüligüchi hasharetler bolsa silerge nisbeten haram bolidu; ularni yémeslikinglar kérek. «Herbir qanatliq ömüligüchi hasharetler ... ularni yémeslikinglar kérek» — bu tizimliktiki qushlarning köpinchisining ibraniy tilidiki nami Tewratta peqet bir-ikki qétim körün’gen bolghachqa, ularning qaysi qushlar ikenlikini toptoghra békitish bezide mumkin bolmaydu. Halbuki, ularning omumiy tipliri, shübhisizki, terjimimizdek bolidu.
20 Siler barliq halal qushlarni yésenglar bolidu.
21 Siler héchqandaq ölük janwarni yémeslikinglar kérek; siler undaq nersini sheher-yézanglar ichide turuwatqan musapirlargha béringlar; ular uningdin yése bolidu yaki uni yat elliklerke sétiwetsimu bolidu; chünki sen Perwerdigar Xudayinggha atalghan muqeddes bir xelqtursen. Sen oghlaqni anisining sütide qaynitip pishursang bolmaydu. «sheher-yézanglar ichide» — ibraniy tilida «derwaziliringlar ichide» dégen sözler bilen ipadilinidu. «oghlaqni anisining sütide qaynitip pishursang bolmaydu» — bu emr belkim etraptiki butperes xelqlerning melum örp-aditige egeshmeslik kéreklikini körsitishi mumkin. Bu toghruluq yene «Lawiylar»diki «qoshumche söz»imizni körüng.   Mis. 23:19; 34:26
 
Perwerdigargha béghishlash
22 Sen jezmen her yili étizdiki hemme tériqchiliq mehsulatliringning ondin birini ayrishing kérek; 23 sen shularni, yeni ashliqing, yéngi sharabing, zeytun méyingning ondin birini Perwerdigar Xudayingning aldida, yeni U Öz namini qaldurushqa tallaydighan jayda ye, shundaqla kala-qoy padiliridin ayrilghan tunji balilirini shu yerde ye; shundaq qilsang Perwerdigar Xudayingdin daim qorqushni öginisen. Qan. 12:17,18
24 We Perwerdigar Xudaying séni beriketligende, U Öz namini qaldurushqa tallighan shu jay sendin intayin yiraq bolup, mehsulatliringni shu yerge apiralmighudek bolsang, 25 sen shu chaghda uni pulgha sétip, pulni qolunggha téngip, Perwerdigar Xudaying tallighan jaygha barghin we 26 we könglüng néme tartsa, meyli kala, qoy, mey-sharab, muselles bolsun, yaki shuningdek könglüng tartqan herqandaq nersini shu pulgha alsang bolidu; andin sen we öyüngdikiler shu yerde uningdin yep-ichip, Perwerdigar Xudaying aldida shad-xuram bolisiler. Mat. 21:12
27 Sheher-yéziliringda turuwatqan Lawiylarni untumasliqing kérek, chünki aranglarda uning héchqandaq nésiwisi yaki mirasi yoq. «Sheher-yéziliringda» — ibraniy tilida «Derwaziliring ichide» dégen söz bilen ipadilinidu.   Chöl. 18:20, 24; Qan. 10:9; 12:12; 18:1, 2; 26:12 28 Her üch yilning axirida sen shu yildiki mehsulatliringdin ondin birini öshre qilip chiqar; sen uni sheher-yéziliring ichide topla; «sheher-yéziliring ichide» — ibraniy tilida «derwaziliring ichide» dégen söz bilen ipadilinidu. 29 shuning bilen Lawiylar (chünki aranglarda uning héchqandaq nésiwisi yaki mirasi yoq), musapir, yétim-yésirler we tul xotunlar kélip uningdin yep toyunsun; shundaq qilsang Perwerdigar Xudaying qolungdiki barliq méwini beriketleydu.
 
 

14:1 «ölgenler üchün ... manglay chéchinglarni qirip taqir qilmasliqinglar kérek» — butperes Qanaaniylar arisida shundaq örp-adetler köp idi.

14:1 Law. 19:27,28; 21:5

14:2 Qan. 7:6; 26:18

14:4 Law. 11:2

14:6 «köshigüchi haywanlar» — mushu yerde ikki-üch ashqazini bar haywanlarnila emes, belki yene ozuqni yumshaq chaynaydighan barliq haywanlarni öz ichige alidu.

14:7 «sughur» — yaki «sichqan» — taghlarda yashaydighan kichik bir haywan.

14:12 «tapqush-ghéchirlar» — ibraniy tilida «ustixan chaqquchi qush». Yeni bir terjimisi «béliq’alghuch».

14:16 «huwqush» — yaki «kichik huwqush». «aq qu» — ibraniy tilidin buning qandaq qush ikenlikini bilish tes.

14:17 «saqiyqush» — saqiyqush yaki «sugha sünggügüchi». Ibraniy tilidin buning qandaq qush ikenlikini bilish tes. «qarna» — yaki «qotan».

14:18 «turna» — yaki «qotan». «leylek, turna ... dégenler silerge haram sanalsun» — bu halal we haram nersiler toghruluq «Lawiylar»diki «qoshumche söz»imizni körüng.

14:19 «Herbir qanatliq ömüligüchi hasharetler ... ularni yémeslikinglar kérek» — bu tizimliktiki qushlarning köpinchisining ibraniy tilidiki nami Tewratta peqet bir-ikki qétim körün’gen bolghachqa, ularning qaysi qushlar ikenlikini toptoghra békitish bezide mumkin bolmaydu. Halbuki, ularning omumiy tipliri, shübhisizki, terjimimizdek bolidu.

14:21 «sheher-yézanglar ichide» — ibraniy tilida «derwaziliringlar ichide» dégen sözler bilen ipadilinidu. «oghlaqni anisining sütide qaynitip pishursang bolmaydu» — bu emr belkim etraptiki butperes xelqlerning melum örp-aditige egeshmeslik kéreklikini körsitishi mumkin. Bu toghruluq yene «Lawiylar»diki «qoshumche söz»imizni körüng.

14:21 Mis. 23:19; 34:26

14:23 Qan. 12:17,18

14:26 Mat. 21:12

14:27 «Sheher-yéziliringda» — ibraniy tilida «Derwaziliring ichide» dégen söz bilen ipadilinidu.

14:27 Chöl. 18:20, 24; Qan. 10:9; 12:12; 18:1, 2; 26:12

14:28 «sheher-yéziliring ichide» — ibraniy tilida «derwaziliring ichide» dégen söz bilen ipadilinidu.