1 Pǝrwǝrdigar Hudayinglar silǝrgǝ beridiƣan zemindiki taipilǝrni silǝrning aldinglardin üzüp taxliƣan waⱪtida wǝ silǝr xundaⱪla ularning xǝⱨǝrliri wǝ ɵyliridǝ turƣininglarda, 2 silǝr xu qaƣda Pǝrwǝrdigar Hudayinglar silǝrgǝ beridiƣan zeminda üq xǝⱨǝrni ayrim ⱪilixinglar kerǝk; ■ Mis. 21:13; Qɵl. 35:9-34; Yǝ. 20:2 3 xundaⱪla, adǝm ɵltürgǝn ⱨǝrbir kixi xu yǝrlǝrgǝ, xu xǝⱨǝrlǝrning birigǝ ⱪeqip beriwalsun dǝp yol ⱨazirlap, Pǝrwǝrdigar Hudayinglar miras boluxⱪa silǝrgǝ beridiƣan zeminni üq rayonƣa bɵlisilǝr. 4 Tirik ⱪelix üqün xu yǝrlǝrgǝ ⱪeqip beriwalƣan, adǝm ɵltürgǝn kixi toƣruluⱪ bǝlgilimǝ mundaⱪ: — u ⱪoxnisini tasadipiyliⱪtin urup ɵltürüp ⱪoyƣan, xundaⱪla ǝslidǝ uningƣa ɵq-adawiti bolmiƣan bolsa, xu yǝrgǝ ⱪeqip beriwalsa bolidu. ■ Mis. 21:13; Ⱪan. 4:41,42 5 Mǝsilǝn, u ⱪoxnisi bilǝn otun kesixkǝ ormanƣa kirgǝn bolup, dǝrǝhni kesixkǝ paltini kɵtürgǝndǝ palta bexi sepidin ajrap ketip ⱪoxnisiƣa tegip ketip uni ɵltürüp ⱪoysa, undaⱪta jawabkar kixi bu xǝⱨǝrlǝrdin birigǝ ⱪeqip beriwelip ⱨayat ⱪalidu; 6 bolmisa, ⱪan ⱪisasi alƣuqi ƣǝzipi ⱪayniƣanda adǝm ɵltürgǝn kixini ⱪoƣlaydu wǝ yol uzun bolƣaqⱪa, uningƣa yetixiwelip ɵltürüwetixi mumkin; ǝmǝliyǝttǝ, u kixi ɵlümgǝ layiⱪ ǝmǝs, qünki uning ǝslidǝ ⱪoxnisiƣa ⱨeqⱪandaⱪ ɵq-adawiti yoⱪ idi. □ «ⱪan ⱪisasi alƣuqi» — ⱪan ⱪisasiƣa elixⱪa ⱨoⱪuⱪluⱪ kixining roli toƣrisidiki ⱪanun-bǝlgilimilǝr «Qɵl.» 35:10-35dǝ kɵrsitilidu. «yol uzun bolƣaqⱪa» — birla panaⱨlinidiƣan xǝⱨǝr bolƣanda, adǝm ɵltürgǝn kixi turƣan jay u xǝⱨǝrgǝ yiraⱪ bolup ⱪelixi mumkin; xunga, Pǝlǝstindǝ bir-biridin tarⱪaⱪ altǝ xǝⱨǝr (andin yǝnǝ üq xǝⱨǝr) tallinip «panaⱨliⱪ xǝⱨǝr» dǝp bekitilgǝn. 7 Xunga mǝn silǝrgǝ: «Ɵzünglar xundaⱪ üq xǝⱨǝrni ayrixinglar kerǝk» dǝp ǝmr ⱪilimǝn.

8 Pǝrwǝrdigar Hudayinglar ata-bowiliringlarƣa ⱪǝsǝm ⱪilƣinidǝk qegrayinglarni kengǝytixni, ata-bowiliringlarƣa wǝdǝ ⱪilƣan barliⱪ zeminni silǝrgǝ tǝⱪdim ⱪilixni halaydu; ■ Yar. 28:13; Ⱪan. 12:20 9 silǝr Pǝrwǝrdigar Hudayinglarni sɵyüx wǝ uning yollirida daim mengix üqün mǝn silǝrgǝ bügün tapiliƣan bu ǝmrni tutsanglarla U xundaⱪ ⱪilidu, undaⱪta silǝrmu ɵzünglar üqün bu üq xǝⱨǝrdin baxⱪa yǝnǝ üq xǝⱨǝrni ⱪoxisilǝr. □ «mǝn silǝrgǝ bügün tapiliƣan bu ǝmr» — bǝlkim «Ⱪanun Xǝrⱨi» degǝn kitabtiki ǝⱨdǝ, yǝni barliⱪ ǝmr-pǝrmanlarni kɵrsitixi mumkin.  ■ Yǝ. 20:7 10 Wǝ xundaⱪ ⱪilsanglar Pǝrwǝrdigar Hudayinglar silǝrgǝ miras ⱪilip tǝⱪdim ⱪilidiƣan zemin arisida naⱨǝⱪ ⱪan tɵkülmǝydu wǝ xuningdǝk gǝdininglarƣa hun gunaⱨi qüxmǝydu. 11 Lekin birsi ⱪoxnisiƣa ɵq-adawǝt tutⱪan bolsa, paylap turup uningƣa ⱨujum ⱪilip, urup ɵltürüwǝtsǝ wǝ xu xǝⱨǝrlǝrdin birigǝ ⱪeqip beriwalƣan bolsa, ■ Yar. 9:6; Mis. 21:12,14; Law. 24:17; Qɵl. 35:16 12 undaⱪta uning ɵz xǝⱨiridiki aⱪsaⱪallar adǝm ǝwǝtip uni xu yǝrdin yandurup kelixi kerǝk, andin uni ɵltürülsun dǝp «ⱪan ⱪisasi alƣuqi»ning ⱪoliƣa tapxuruxi kerǝk. 13 Sǝn uni ⱨeq ayimiƣin, xundaⱪ ⱪilƣanda Israildin tɵkülgǝn gunaⱨsiz ⱪanning deƣini taziliƣan bolisilǝr; andin ⱨalinglar yahxi bolidu.□ «sǝn uni ⱨeq ayimiƣin» — ibraniy tilida «kɵzüng uni ⱨeq ayimisun».

14 Pǝrwǝrdigar Hudaying sanga igilǝx üqün tǝⱪdim ⱪilidiƣan zeminda burunⱪilar miras yeringdǝ bekitkǝn, ⱪoxnangning pasil texini yɵtkimǝsliking kerǝk.■ Pǝnd. 22:28

15 Mǝlum jinayǝt yaki gunaⱨ toƣrisida birsigǝ «U gunaⱨ ⱪilƣan» dǝp ǝrz-xikayǝt ⱪilixta yalƣuz birla guwaⱨqi bolsa kupayǝ ⱪilmaydu, bǝlki ⱨǝmmǝ ix ikki yaki üq guwaⱨqining sɵzi bilǝn bekitilsun.■ Qɵl. 35:30; Ⱪan. 17:6; Mat. 18:16; Yⱨ. 8:17; 2Kor. 13:1; Ibr. 10:2

16 Birsi toƣruluⱪ «palanqi-pokunqi gunaⱨ ⱪilƣan» dǝp ǝrz ⱪilidiƣan ⱪara niyǝtlik bir guwaⱨqi qiⱪsa, 17 dǝwalixip ⱪalƣan ikki adǝm Pǝrwǝrdigarning aldida, xu künlǝrdǝ bolidiƣan kaⱨinlar wǝ soraⱪqi bǝglǝr aldida ⱨazir bolsun; 18 soraⱪqi bǝglǝr ǝstayidilliⱪ bilǝn tǝkxürsun; ǝgǝr ⱨeliⱪi guwaⱨqi yalƣan guwaⱨqi bolup, ɵz ⱪerindixi toƣruluⱪ yalƣan guwaⱨliⱪ bǝrgǝn bolsa, 19 undaⱪta, silǝr dǝl u ⱪerindixiƣa ⱪilmaⱪqi bolƣinidǝk uningƣimu xundaⱪ ⱪilinglar. Xundaⱪ ⱪilsanglar rǝzillikni aranglardin yoⱪitisilǝr. ■ Pǝnd. 19:5 20 Ⱪalƣan hǝlⱪmu bu ixni anglaydu wǝ ⱪorⱪidu wǝ xundaⱪla, aranglarda undaⱪ rǝzil ixni yǝnǝ ⱪilmaydu. 21 Silǝr ⱨeq rǝⱨim ⱪilmanglar; janƣa jan, kɵzgǝ kɵz, qixⱪa qix, ⱪolƣa ⱪol, putⱪa put elinsun.□ «Silǝr ⱨeq rǝⱨim ⱪilmanglar» — ibraniy tilida «kɵzüng ⱨeq ayimisun». «janƣa jan, qixⱪa qix, putⱪa put ... elinsun» — bu sɵzlǝr «ⱪisas elix» prinsipi ǝmǝs, bǝlki Hudaning muⱪǝddǝs ⱪanunining adil tǝlipidur. Hudaƣa tǝxǝkkür, Uning meⱨir-xǝpⱪiti adilliⱪidin ziyadǝ ⱨalⱪip qiⱪidu! «Mat.» 5:38-48ni kɵrüng.  ■ Mis. 21:23; Law. 24:20; Mat. 5:38