MA LUK AA LENGI SEVET MA IESUS KRISTUS
Ma Luk dai qa iil luqa ama langinka sevet ma Iesus Kristus ip ke teqerl aa rluaqa ma Tiupilas ai ma Iesus dai ama qaqet araa Rarlimka na qa. I ma Luk aa rletki dai ama Doktaqa na qa, i maikka ama adrlem-per-a-qa. Be ai de murl qurli qa mene ma Paulus, be ai de qe na qa, ian diit per ama qerleng iirang i buup niirang. Ma Luka ka iil luqa ama langinka barek lura i quasiq ama Judaqena na ra.
1
Ma Luk Ka Iil Aa Langinka Sagel Ma Tiupilas
1 Atlu Tiupilas. Murl buup ne ama qaqet ta siquat i re ingdemna ne ama lengi sever ama tekmeriirang i se ama Ngemumaqa qa baing se iirang parlen ma uut a iara. 2 I ra tit kur ama qaqet araa lengi i mekai ra lu liirang aa ne araa saqang, i murl nauirl i baing se ma Iesus be deng iara. Lura iara ama qaqet dai ret matna se ama Ngemumaqa aa lengi, be ra qurl auut te luqa iara ama lengi. 3 Taqurla dai saqikka ngua narliip ngu iil ama lengi de ngu nem nget sagel ngi. Be qatias per ama ainkules de ngua raqa snanpet te ama rarlimini ve liirang aa mai angera rleng. Dai be qatikka iara ngu taqa lil me iirang nademna, ip katikka raquarl murl i iirang nge men naser a na. 4 Taqurla dai be mager ip ngi taqat drlem, ai lungera iara ama lengi i sa mekai ra su ngi, dai maikka ama revan nget.
Ma Jon Ama Ngemumaqa Aa Aamki Na Ka
5 Murl vet lungera ama niirl i ma Herot dai ama King na qa vet ma Judia, de iaq ama Barlka nep ma Lautu dai qurli qa, i aa rlenki ma Sekaraia. I qa namen ma Abaisa aa liinka ne lura i ama Barlta nep ma Lautu. I aa rluaqi dai qi namen ma Aron aa liinka i ama Barlta nep ma Lautu, i luqia ara rlenki ma Elisabet. 6 I iam dai ama seserl-iam dama Ngemumaqa aa saqang. De ian diit kur ama Lo ngen ama Slurlka aa lengi mai. De quasik ian tekmet ne a nge ama vu. 7 Dav iam dai quasik ian a nge ama uimka. I ma Elisabet dai ai de quasiq ai qil sal ama arluis. De iam dai qasa ama serluiam.
8 De ver iaq ama nirlaqa, de ma Sekaraia aa liinka ra men saver ama Slurlka aa rletki ve ma Lautu-vem-ki. De ma Sekaraia dai qet matna i qe uas te aa rletki dama Ngemumaqa aa saqang. 9 I qatikka ra mak na qa qur ama Pris araa gamansena, ip ka tit samer ama rumki ama glasingas i maikka ama Atlu-met-ki, i ama Slurlka aa Rumki, ip ke tekmet ne araa gamansena i re nadem ama qinepki mer ama milarem iv ama nangesaqi i are raamas ne ama atlu. 10 De vet luus aa i re tekmet iv ama nangesaqi are raamas ne ama atlu, dai buup ne ama quatta ngen ama nankina i ra iing demna i re lautu darliik, de re raring. 11 De ma Sekaraia qa lu ama Slurlka aa Angeluqa i qa maarl ver ama merlmerligl ver ama luqupka aa garli i ra tis ka ama alta (i ra matna ver a qa ne ama gol). I luqa ip bareq ama nangesaqi i are raamas ne ama atlu. 12 Baiv aa de qa lu ama Angeluqa de maikka ngemerl a qa de qeng ning maden. 13 De aiv aa de ama Angeluqa qa ruqun na qa ma’, “Sekaraia, kurla nging ning. I sa ama Ngemumaqa qa narli gia raring. Be gia ngerlki ma Elisabet dai diip ki sel ama rluimka ama quatka bareq a uin. Be mager ip diip ngia ris ka ma Jon. 14 Be diip gia rutka dai qurli qa maget, de diiv ama arlias per a ngi. De diiv ama qaqet i buup na ra dai diiv ama arlias per a ra never a qa i qa men. 15 De aa rlenki dai diiv ama barlki dama Slurlka aa saqang. De diip kuasiq ai qe srluuv ama wain de ama qerlap ama dlek pem nget. Be as lua i diip kurli qa de aa nan ara rlan, dai diip buup ka ne ama Qevepka ama Glasingaqa. 16 De diip ke guirl ama qaqet i buup na ra navet ma Isrel be diip ta iit sagel araa Slurlka ama Ngemumaqa. 17 De diip ke raneng ama mugunes de ngen ama dlek ip taquarl ama Slurlka aa Aamki na qa ma Ilaija, de qa tit nanaiq ama Slurlka. De diip ke guirl ama ngerlmamta sagel araa uis. De diip ke guirl ama qaqet i ai de re nging ama lengi, be diip ta aar ama tuaqevep ama atlunget nagel ama seserlta. De diip ka tuvem ne ama qaqet be diip ta tuvem nanas naa ne ama Slurlka i diip ka ren.”
18 De ma Sekaraia qa ruqun ama Angeluqa ma’, “Ngu lu arik nanaa ip ngua drlem ai lungera iara ama lengi dai ama revan nget? I ngua dai se ama srlu ngua, de saqikka gua ngerlki dai ama serluqi.” 19 De ama Angeluqa qa virliit ma’,
“Ma Gabriel na ngua. Be ai de ngua taarl ver ama Ngemumaqa aa saqang. I qatikka ama Ngemumaqa qa nem ngua ip ngu ruqun na ngi, de ngua ren se ngene lunger iara ama Lengi ama Atlu nget bareq a ngi. 20 Dai be ngi narli! Ngi dai sa quasiq ai ngia mu gia qevep sevet gua lengi. Taqurla be diiv iara dai vesdet mene gia qenem be diip kuasik mager ip ngia taqen ip deng pet luus aa i sa liirang iara mai nge men. Lunger iara gua lengi dai qatikka diip nge ren ne ama revan per angera niirl.”
21 Dai de qurl ama qaqet naa ne ama ma Sekaraia de ai de ra tu araa qevep maberl aiv a qeni nanaa nge men be quasik masna qa men naivuk nemer ama Rumki. 22 Baip, lua i baing se qa sedarliik, de quasik mager ip ka taqen sagel ta. Taqurla de rat drlem ai qa lu a qeni i vuk mer ama Rumki ama glasingas met ki. De qe tekmet ip ke taqen dai quasik. Taqurla de qe siquat ne aa ngerik naik. I vesdet men aa qenem.
23 Baip ma Sekaraia qa matna be verleset de qa mit saver aa luqup. 24 Baiv aa de aa rluaqi ma Elisabet ki tal ama rutka. Be se ama iaquan ama ngeriqit, dai qia rles. De qi tuqun ma’, 25 “Iara dai ama Slurlka qa matna ver a ngua. De qa rekmet taqurla ip ke nem ama qeleves naver a ngua nade ama qaqet araa saqang.”
Ama Alsilini Ai Diip Ma Iesus Ka Ren
26 De ver ama iaqunki ip ma ngeriqit ngen a qi i ma Elisabet ki tal ama rutka de ama Ngemumaqa qa nem ama Angeluqa ma Gabriel saver ama luqupki vet ma Galili i ara rlenki ma Nasaret. 27 Be qa mit sagel iaiq ama lugutki i as ai de quasik ki ne a qek. Dai luqia dai sa ra mak na qi bareq iak ip diip ke ngerlvet na qi, i aa rlenki ma Josep. I qa namen ma Daivit aa liinka. De ama nanki ara rlenki ma Maria. 28 Ma Gabriel ka mit sagel ki be qa ruqun ma’, “Atlu a nanki. Ama Ngemumaqa dai ama atlu aa rutka never a ngi. Ama Slurlka dai qurli qa, qe na ngi.” 29 Ma Maria kia narli lunger iara ama lengi, de qi aakmenses de qia mu araa qevep ma’, “A nge ama lengi iara nanaa?” 30 De ama Angeluqa qa ruqun na qi ma’, “Maria, kula nging ning. I ama Ngemumaqa aa rutka dai ama atluqa sagel ngi. 31 Ngi narli, diip ngi ral ama rutka de diip ngi sel iaq ama rluimka ama quatka. De maikka diip ngia ris aa rlenki ma Iesus. 32 De qa dai diiv ama Barlka na qa. De diip ta ris ka ai ama Ngemumaqa i maikka Qa Veviit aa Uimka. De diiv ama Ngemumaqa qa ru qa iv ama King na qa ip taquarl aa murlka ma King Daivit. 33 De qa dai diip masmas de ama King na qa barek ma Jekop aa liinka. Be qatikka liina i qe uas i ama Slurlka na qa dai quasik mager ip perleset.”
34 De ma Maria qia ruqun ama Angeluqa ma’, “Liini iara dai diiv iini nge ren nanaa? I ngua dai quasik ngua ngerlvet ne a nge ama quatka.” 35 De ama Angeluqa qa virliit ba qi, i qa ruqun ma’, “Diiv ama Qevepka ama Glasingaqa dai diip ka ren sagel ngi. Be ama Ngemumaqa i qa Veviit dai diiv aa dlek ngere uung ngi. Taqurla be luqa ama Rluimka i diip ngi sel a qa dai diip ta ris ka ama Ngemumaqa aa Uimka i ama Glasingaqa. 36 Ngi narli. Gia serluqi ma Elisabet dai qi tal ama rutka ne ama rluimka ama quatka. De qasa qi dai ai de mekai re tuqun ai diip kuasik mager ip ki sel a nge ama rluimini. Dav iara dai qi tal ama rutka. Be sa ara iaquan ama ngeriqit ngen a qi i sa nge mit. 37 I liirang aa ama rleriirang i quasik mager iv ama qaqet te tekmet niirang, dai mager iv ama Ngemumaqa qe rekmet niirang.
38 De ma Maria qia ruqun ma’, “Ngi narli, ngua dai ngut matna bareq ama Slurlka. Dai mager ip ke rekmet ba ngua ip taquarl ngia meraqen.” Taqurla de ama Angeluqa qa mit namen na qi.
Ma Maria Qia Mit Kia Lu Ma Elisabet
39 De vet luus aa de ma Maria qia maarlviit de masna qia mit saver ama dam saver iaiq ama luqupki vet ma Judia. 40 De qia mit be qia man sep ma Sekaraia aa vetki de qia meraqen ne ama atlu sagel ma Elisabet.
41 De ma Elisabet kia narli ma Maria qia meraqen ne ama atlu, de ama rluimini i qurli iini de ma Elisabet ara rlan, dai iini nge vererl. De ma Elisabet dai buup ki ne ama Qevepka ama Glasingaqa. 42 De maikka qia nes slep, i qia ruqun ma’, “Ama raatmaat-nevet sagel ngi dai nget peviit ip kuasiq aip taquarl ama raatmaat-nevet sagel iari ama nankina. De liina ama rluimini de gia rlan, dai saqikka ama raatmaat-nevet sagel iini. 43 De ngu lu nanaa be gua Slurlka aa nan kia men sagel ngua? 44 Ngi narli, gua asdemki qia narli ngia meraqen ne ama atlu, de ama rluimini i qurli iini de gua rlan dai ama marl ne iini de iini nge vererl. 45 Ngi ama nanki i sa ngia tu gia qevep, dai maikka mager iv ama arlias per a ngi. I diip laiv ama Slurlka qe rekmet taqurla sagel ngi raquarl medu qa sil ba ngi.” I ma Elisabet kia sil taqurla.
Ma Maria Ara Taingki
46 De ma Maria qia ruqun ma’,
“Gua rutka qa taarl ne ama Slurlka aa Lengi. 47 De maikka ngu narli ama arlias malai vet gua tuaqevep navet gua Iameska ama Ngemumaqa.
48 I raquarli aa arlem never a ngua i qem ngim sagel ngua i ngu manepnas per aa rletki. Be iara de qerlka laiv ama liin mai ne ama qaqet dai diip te tuqun ai ama Ngemumaqa dai mekai qa qurl a ngi re ama arlias ama slurlnget.
49 I ama Ngemumaqa i aa dlek peviit dai sa qa rekmet ne ama tekmeriirang ama barliirang ba ngua, de aa rlenki dai maikka qurli qi i ama glasing a qi.
50 De aa arlem dai qurli nget gel lura i re palu gel ka. De qatikka laip taqurla sagel araa uis i ama liin na ra vapiit papiit.
51 De aa ngerik dai sa nge rekmet ne ama lat ama dlek pem nget. Be lura ama qaqet i ver araa rut dai re ngelanges, dai sa qa vrlesdem na ra be ra mit maden.
52 De ama qaqet i araa dlek dai qa mu ra manep. De qa met lura viit i quasiq ai ra barlnas.
53 De lura i ama getki-vem-ta re ama tekmeriirang ama atliirang dai qa sem a rlan ta. De lura i buup ne araa tekmeriirang, dai qa nem ta i quasik pe araa ngerik.
54 De qa mat never aa qaqet, i ama Isrelkena, de qa tu aa qevep sever aa lengi i qa muvuusep ne aa arlem.
55 Dai ip taquarl ka meraqen sagel auur a serlura ma’,
“Diip gua arlem navet ma Abraham ke ne aa liinka i as diip ta ren, de qatikka taqurla vapiit papiit be quasik mager ip perleset.” Stt17:7 17:19
56 Ma Maria i qurli qi ne ma Elisabet se ama iaquan ama depguas. Baiv aa de qia guirl saver ara luqup.
Ma Elisabet Kia Sel Ma Jon
57 Lua ip ma Elisabet kil sel ama rluimini, dai qia sel ama rluimka ama quatka. 58 Ma Elisabet ara lengiqi-metta de ngen ara liinka re narli ama lengi ai ama Slurlka aa arlem malai naver a qi. De ama arlias per a ra naver a qi.
59 Baip ma nirlaqa ip ma ngeriqit ngen ama depguas de ra men ip te sesik per ama rluimka. De re narliip ta tis aa rlenki ma Sekaraia iv aa rlenki raquarl aa mam. 60 De ama rluimka aa nan kia ruqun ma’, “Kuasik. Dap maikka mager iv uur ris aa rlenki ma Jon.”
61 De ra ruqun na qi ma’, “Kuasiq a qek iai i aa rlenki raqurla i qa navet gia garliqa.” 62 De qatikka re siquat ne araa ngerik i re snanpet ne aa mam, aip ke narliip ke qurl aa uimka re a nge ama rlenki nanaa. 63 De qa siquat iv a nge ama langinges ba qa, de qa iil ma’, “Aa rlenki ma Jon.” De maikka quasik ta taqen. 64 De qatikka ianai de ma Sekaraia dai saqiaskerlka qa taqen, be qa taarl ne ama Ngemumaqa aa rlenki.
65 Be aa lengiqi-metta dai reng ning. Be ama lengi sevet liirang aa mai dai nge mit maden per ama qerlengiirang mai per ama dam pet ma Judia. 66 Be lura mai i ra narli lunger iara ama lengi be ver araa rut dai ra tu araa qevep maberl. Be ra ruqun ma’, “Luqa iara ama rluimka dai laiv ama a giqa na qa?”
I sa rat drlem ai ama Slurlka aa dlek dai qurli nget ngere na qa.
Ma Sekaraia Aa Taingki
67 De aa mam ma Sekaraia dai buup ka ne ama Qevepka ama Glasingaqa. Be qa taqen ne ama Ngemumaqa aa lengi ma’,
68 “Uut taarl ne ama Slurlka aa rlenki, i ama Isrelkena araa Ngemumaqa. I qa men ip ka tat naver a uut i ama quatta ngen ama nankina, de qa vandem per a uut ip qa guirl a uut.
69 De qa mu iaq i ama dlekka na qa ip ke iames na uut, i qa namen ma Daivit aa liinka. I ma Daivit i qet matna bareq ama Ngemumaqa,
70 iv as maikka raquarl murl i qa sil ne ama Lengi mer aa Aamki-na-ra ama seserlta.
71 I qa ruqun ip diip ke guirl a uut namer a uur a qumes-ta araa ngerik. De nemet ngene lura araa ngerik i maikka ai de ama vu araa rut sagel uut.
72 De aa ngimsevetki naver auur a serlura de qa mat naver a ra. De baing se aa lengi sekgames i murl ka muvuusep na nget sagel ama qaqet. I qatikka lungera dai quasik mager ip guirltik per a nget.
73 De qa muvuusep sagel auur a serluqa ma Abraham be iara dai qe narliip ke tekmet bareq auut ip taquarl murl ka sil.
74 De qe narliip ka ter auut namer auur a qumes-ta araa ngerik ip mager iv uure taneng aa rletki, de quasik mager iv uureng ning.
75 De qatikka ai de masmas uure iames dai mager iv uure taneng aa rletki ne ama gamansena ama glasing a nget, de ne ama gamansena ama seserlnget.
76 De ngi, ama rluimka, dai ama Ngemumaqa i qa veviit dai laip ta ris ngi, ai aa Aamki na qa, I diip ngi ruirl se ama Slurlka, ip ngia tuvem ne aa aiska.
77-78 Be diip ngi su aa qaqet i ama quatta ngen ama nankina be diip tat drlem, ai qe narliip ke lemerl ta te araa viirang de qe guirl a ra ne aa ngimsevetki ama slurlki dai auur a Ngemumaqa dai diip ke rekmet taqurliani. Diip ke nem ama nirlaqi navuk nev uusep sagelem uut, 79 ip daarl sagel lura i qurli ra ve ama arlenki i ama qares ip tep ngip. De diip ke quarl se auur a ilaing, de uut tit nev ama aiska i ama uupka.”
80 Aip luqa iara ama rluimka qa iirl be ma barlka, de aa tuaqevep dai ama dlek per a nget. De diip kurli qa ver ama luqupki i quasiq a nge ama qaqet per a qi, (ama ausaqi) ip deng i qa ren sekgames de ama Isrelkena araa saqang.