Nhwalo Gwambone oguandikigwe na
Luka
Kilongoi
Nhwalo Gwambone gwa Luka nga gumwe kati ja itabu ncheche imu Lilagano Liyono elilanduli kutama kwa Yesu Kilisto padunia. Kila kitabu kikemigwa, “Injili” mana gakwe “Nhwalo Gwambone.” Uandikigwa na Matayo na Maluko na Luka na Yohana kuboka pukujomoka Yesu. Luka ngiti aandiki nhwalo gu kutama kwa Yesu padunia tuje, nambu uyo aandiki ilebe yabatenda akinapunji ba Yesu, kuboka pukujomoka Yesu nu kuyoka, mukitabu chikikemigwa Itendwa ya Achandundame. Abije mundu jwamanyi kingobugani puandikigwa Nhwalo Gwambone gwa Luka andaje paali puandikigwa, nambu akachomi bajekatile kutenda iwechakine uandikigwa chaka cha 70 kuboka pukubelekwa Kilisto.
Nhwandiki Luka, jwakiba nng'anga. Ndela jatumi kuandika ni kilongela ilaya kutenda akiba nchomi. Luka aandike kipola nhwalo gu kutama kwa Yesu padunia, ngalanduli ikobo andi pikiba, kuyene bandu baotwi kujangatigwa pabachoma genia (Luka 1:1-3). Jwenio akiba Nhyahudije (Kolosai 4:10-14) Aandika kupala kila mundu jwanga Nhyahudi amanye. Yene ibonekana palandulila lukobo lwa Akayahudi (Luka 1:8).
Nhwalo Gwambone gwa Luka utekulandana muno ni kitabu cha Matayo na Maluko, gambu ilanduli ile imwe nu kukulandana. Kati ji itabu itatu, Luka alandulile ilebe ndu nhwalo gu kubelekwa kwa Yohana Mmatichi. Luka uyo akwajali nhwalo gu kulekeke malemwa (Lipungu lya 3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34, 24:47) Nu kugongalela (Lipungu lya 3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32).
Agabi mukitabu
Luka atumbu Nhwalo Gwambone kukulenga gambu gu kuandika (Lipungu lya 1:1-4).
Kabe alandulile kubelekwa kwa Yesu na kabe Yesu pajipanganikia ndela jiliengo lyakwe (Lipungu lya 1:5-4:13).
Kipande kikolongwa chikiigile mu Nhwalo Gwambone, Luka alanduli liengo lyatenda Yesu, muno ikobo yatendaga ni ilebe yabolaga (Lipungu lya 4:14-21:38).
Mumapungu mabena gukujomolela, Luka alanduli kujomoka kwa Yesu, nu kuchikigwa nu kuyoka kwakwe (Lipungu lya 22-24).
1
1 Mana Teofilo, bandu ajingi baandike ilebe andi pabaotalinge nhwalo gwa ipitile kwito. 2 Andi pubutulandulila abakiba akachaili abagabweni, na akapakachi bi lilobe lyenie kutumbu lolo. 3 Na ialile nane ananhota magambu njomite kukuingikia ilebe yenie kuboka pitumbulaga mbemele iba chwapi kunhwandakila gwe Teofilo nhwalo gongo. 4 Ndenda yenie kupala mmanye kweli joa ja kila kilebe echimmoligwe.
Kutangacha kubelekwa kwa Yohana Mmatichi
5 Kingobu Helode apakiba Nngwana jwa ku Yudea, pakiba na Nkung'i jumwe liina lyakwe Zakalia, jukikuta cha Abiya. Lina lya aanamundu bakemigwa Elizabeti jwombe uyo akiba ju lungolo lwa nkung'i Aluni. 6 Boa akabena bakiba bambone nnongi Nnoongo, bakibanga kengama Malagilo ga Angwana ana Nnoongo. 7 Nambu bapatangiteje ingota magambu Elizabeti akiba ntonga na boa akabele bakibanga bagoiminge muno.
8 Lichoba limwe Zakalia apakiba akakamula liengo lyakwe andi nkung'i mu Nyumba ja Nnoongo, ikiba jamu jakwe jukubegelela. 9 Andi pikiba lukobo lwabe Zakalia ngachaguligwa kujenda mu nyumba ja Nnoongo kuukalikia ubani ejibakengama akakung'i, nnongi nkati mwa nyumba ja Nnoongo. Yenie ngajenda nnongi ja Nyumba ngolongwa ja Angwana, 10 kingobucho bandu ajingi bakiba bakonganinge panja kung'ongalela Nnoongo kingobu cha kuukalakia ubani.
11 Mpakachi jwa Angwana kuboka kumbengu ngampitila Zakalia umwo nnyumba ngajema kingono cha kalelo chikitembe chukuukalakia ubani. 12 Zakalia apammona mpakachi jwenio ngaomongwa na ngajogopa. 13 Nambu mpakachi jo nganengela, “Zakalia makajogopaje Nnoongo ajowine kugongalela kwinu na Elizabeti aanabinu mabapotola mwana munalome. Mampa liina lyakwe Yohana. 14 Mma na laa ngolongwa, na bandu ajingi mabannulatila kwa kubelekwa kwakwe. 15 Apakube nkolongwa nnongi ja Angwana, ainyweje divai, wala chukunywe kikale matwelela Uhuke jwa Chwapi. 16 Mababuyanga bandu ajingi bu Kuisilaeli Kangwana ana Nnoongo babe. 17 Jwenio balongalela Angwana akalongoleigwa na makakala nu uhuke andi nnondoli Eliya jwa Nnoongo. Mababeka akawawa na ingota kupalana, mabagalambuya bandu bangajali babe na mawacho gambone, babekanga maha bandu ba Angwana kwa magambu gabe.”
18 Zakalia ngannengela Mpakachi, kuboka kumbengu numanyabo nhwalo gweniogo? Nane ng'oime na akango unyaela? 19 Mpakachi ngajanga, “Ne na Gabulieli, nanyema nnongi ja Nnoongo, bangingite nonge namwenga nannenge Nhwalo gwa mbone gongo. 20 Gambu gwanga amini gwinu mma mabubu. Nhwotoje kulongela mpaka aganannengila galenganile.”
21 Mangobu genia, bandu bakiba bakannendanga Zakalia ngabaomongwa kukuchelwa kwakwe Unyumba ja Nnoongo. 22 Apapita panja aotwije kulongela na bandu ngabamanya kutenda aibweni ikobo Munyumba ja Nnoongo. Aotwije kulongela kilebe, alangila numaboko gakwe.
23 Zakalia apajomola jamu jakwe ja kubegalela Munyumba ja Nnoongo, ngabuja kachakwe. 24 Kubokapenia Elizabeti aanaba Zakalia ngabapata ndumbo. Nambu ngibikiiya unyumba kwa myei nhwano. 25 Ngalenga, “Ngoe Angwana banyangite, bamoite oni jango nnongi ja bandu!”
Kubelekwa kwa Yesu kutenda kutangachigwa
26 Mwei gwa sita gwa ndumbo ja Elizabeti, Nnoongo ngankinga mpakachi Gabulieli kuboka kumbengu ajende kukilambo cha ku Nazaleti okwo Ku Galilaya, 27 kwa kamwale jumwe, ojwalagine kutolana na mundu jumwe ojwa kemigwa Yusufu jwa lungolo lwa Daudi. Lina lya kamwale jwenio Maliamu. 28 Mpakachi kuboka Kumbengu ngannyendela ngannengela, “Tengela jibe pamwe namwe! Angwana babi pamwe na mwenga na bampi upeele muno!”
29 Maliamu pajoa malobe genia ngaechuka muno, kugaacha malobe genia mana gakwe nike? 30 Mpakachi kuboka kumbengu ngannengela, “Makajogopaje Maliamu, Nnoongo ampi upeele. 31 Mampata ndumbo, mampotola mwana munalome na mampa liina lyakwe Yesu. 32 Jwenio maba nkolongwa na akemigwa Mwana jwa Nnoongo ojwabi kunani muno. Angwana ana Nnoongo mabampa kitebu cha Nngwana Daudi aoko mundu, 33 jwenio nga nngwana ju lungolo lwa Yakobo machoba goa pangapela, kingwana chakwe kiba cha machoba goa pangapela!”
34 Maliamu ngannengela mpakachi kuboka kumbengu, “Kilebe chenie kiba bole? Nanenga nanabeje na munulome tangu nabelekwa?”
35 Mpakachi kuboka kumbengu ngajanga, “Uhuke jwa Nnoongo manhwikilila, na makakala ga Nnoongo maganhwekelela kwa magambu genia Mwana ojwapa kubelekwa akemigwa Nchwapi, akemigwa Mwana jwa Nnoongo. 36 Nkombokela nnongo gwinu Elizabeti, aganu kube mbuja, akweti ndumbo gongo mwei gwa sita ojwamanyakine na bandu kube ntonga. 37 Kwa magambu libije lyangaotola Nnoongo.”
38 Maliamu ngalenga, “Nenga napakachi ba Angwana, ibe anda apannengite.” Na mpakachi kuboka kumbengu nganneka.
Maliamu antyangi Elizabeti
39 Kuboka pamachoba machoko, Maliamu ngaboka mwanja ngajenda chokwe mpaka kilambo echikibi kuitombi ya Yudea. 40 Kwenio ngajingi unyumba ja Zakalia ngampata abali Elizabeti. 41 Elizabeti apajoa abali ja Maliamu, kingota cha mulutumbo mwa Elizabeti ngikiina. Elizabeti nganhwikili Uhuke jwa Chwapi, 42 ngalongela kwa lilobe likolongwa, “Nkweti kindimba kupeta akikege boa na mwana ojwapakubelekwa akoigwe. 43 Kunike kilebe kikolongwa kipitilile kwango, ata amama ba Angwana bango baike kwango nenga? 44 Apanyoina abali jinu, mwana mulutumbo lwango ngainaina kukuala mojo. 45 Mbaya mwe manhwamine kutenda kilebe chibalenga Angwana kwinu makilenganila.”
Nhwambo gwa Maliamu
46 Maliamu ngalenga,
“Mwojo gwango gwalumba Angwana,
47 uhuke gwango ubi nalaa magambu Nnoongo Nkomboi jwango.
48 Magambu bandekungombokela nammanda gwabe nachoko!
Kuboka ngoe bandu boa bangema mbaya,
49 kwa magambu ilebe ikolongwa eyandendi Nnoongo ojwabi Nkolongwa Angwana bandendi kilebe kikolongwa.
Lina lyabe bachwapi,
50 kutumbu kibelei chimwe mpaka chenge
alaya kia jakwe kwa bandu abannyali, 51 batei ilebe ikolongwa kwa maboko gabe gina makakala
bapechengine bandu bina uongwajagi muma wacho ga umojo jabe.
52 Bauluinge akangwana bina makakala muitebu yabe
ngabatondobea bandu bina kunyenyepa.
53 Bina njala bapi ilebe ya mbone,
bandu bina ela balekangite bajendange maboko jika
54 Akombakile malagano gakwe agalagana na akinanhota bito,
bajangatinge akapakachi bakwe Isilaeli, 55 andi pabalengela akawabito,
Ulaimu ni ibelei yakwe yoa pangapela!”
56 Maliamu ngatama na Elizabeti kwa myei mitatu kuboka penia ngabuja kachakwe.
Kubelekwa kwa Yohana Mmatichi
57 Kingobu cha kukikombola kwa Elizabeti ngikiika, ngapotola mwana munalome. 58 Akandami ajabe na akalongamundu apabajoa kutenda Angwana bammoni kia Elizabeti, ngabaala mwojo pamwe.
59 Lichoba lya nane apalyaika, ngabajenda kunhina mwana, ngabapalanga kumpe liina lya awamundu, Zakalia. 60 Nambu amamundu ngabalenga, “Lyeneje nambu akemigwe Yohana.”
61 Bandu ngabannengela Elizabeti, “Abije mundu mulungolo lwakwe juna liina andi lyenele?” 62 Kuboka penia bandu ngababeke kiingi awamundu bapala balenge liina lya mwana lebilipala.
63 Zakalia ngajopa kibao chukuandikila na ngaandika, “Liina lyakwe Yohana.” Boa ngabaomongwa! 64 Upo Zakalia ngatumbu kulongela kabele, ngannumba Nnoongo. 65 Ngababeganga na mbwele akandami ajabe boa, nhwalo gwenio ngujoanika mwitombi yoa eibi kukilambo cha Kuyudea. 66 Kila mundu ojwajoine nhwalo gwenio ngawacha nu ukonya, “Mwana ojo apakubebo?” Magambu ibonekana kipola kube makakala ga Nnoongo gakiba pamwe nakwe.
Kulondola kwa Zakalia
67 Zakalia, awamundu Yohana, ngatwele Uhuke jwa Chwapi, ngalenga nhwalo gwa Nnoongo gongo,
68 “Talumbe Angwana ana Nnoongo bu Kuisilaeli,
baike kajangata bandu bakwe na kakombola.
69 Butupile nkomboi juna makakala,
ju lungolo lwa Daudi mpakachi jwabe. 70 Andi palenga kutumbu lolo, kupete kwa akalondoli bakwe ba chwapi.
71 Kutenda mabutukombola kwa akangondwa bito,
nu mumaboko ga boa ababutuchimwa.
72 Ngabalenga mabakolela kia akananhota bito,
nu kombokela lilagano lyabe lya chwapi.
73 Nnoongo ngampe lilagano nhwoko gwito Ulaimu, 74 ngalagila kutukombola kuboka kwa akangondo bito
bakabe na mbweleje tabegelele panga mbwele, 75 tube tambone andi papala Nnoongo
machoba goa gukulama kwito.
76 Mwe mamanango, mankemigwa, nnondoli jwa Nnoongo ojwabi Nkolongwa muno.
Mwenga mamalongalela Angwana,
kutendekea ndela jabe,
77 ngabalengela bandu bakwe kutenda mabakomboligwa
na kalekekeya mabaja gabe.
78 Nnoongo jwito jwambone na juna kia.
Ma auluya lumuli lu komboi nu kutumulikila,
79 na kamulikilanga kuboke kumbengu boa abatamanga mukiwili cha kiu,
atulendele undela tujenda kwa tengela.”
80 Mwana ngakola, nukujendekea kummele nu uhuke. Ngatama papongoti mpaka pakilaya kipola ku bandu bu Kuisilaeli.