5
Duweja gaxa akshá zeñka zhinik shizhiyane✡ 5.1–7.29 Lk 6.20-49
1 Duwe Jesúja kágubakue matshuwi zhikzhe axaldagaté katuñguake, muldetua shi kaxaldiyaldiamak gaxa akshá zeñka nitshiguenik yaté. Guñguake aldéñ shaxaldixakue jiaga aldesañ axaldaguake 2 ekí kakbeji, shi kaxaldiyaldá:
Zeñ kajañguxakue
(Lk 6.20-23)
3 “Mieldeke aldunaxa axaldáñgaba auxaga izhogazháka itshani na, ‘Jatega sha nagajuésh’ itshankakueki✡ 5.3 Sal 22.24; 69.32-33; Is 29.19; 61.1-2; Lk 4.18; St 2.5 zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Jatejañki zeñ kajañgui, kaksanexaldixa nak.
4 Mieldeke kaigabeñki itshani mauwi guxakueki✡ 5.4 Is 57.18; 61.2-3 zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Jatejañki aldéñ naldiñga kagakuañnexaldixa nak.
5 Mieldeke axaldáñgaba aguáñ zhikzukuxakueki zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Jateja bieni kageshi kagi agatsauxa, jika ek axaldekue juizhi kagexaldixa nak.
6 Mieldeke gakue kagajuezhi, ni kagajueshka jana Jatek akldunamak izhoxa za alduna jañguxakueki zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Jatejañki aldunaxa muldetua auxabé kakzukualdixa nak.
7 Mieldeke axautshikue guañ jañguxakueki zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Jateja guañ kajañgualdixa nak.
8 Mieldeke kauwijí aldunaxa Saldiñga netshi Jate za izhgajañgui, e za akzé ajañgui ashekuekueki✡ 5.8 Sal 24.3-4 zeñ aldaldaldixa.
Jinake naldakí. Aikueki Jate naldi atualdixa nak.
9 Mieldeke axautshikue señgaba zhe aldoxaldiamak gaunekakueki zeñ aldaldaldixa.✡ 5.9 Sal 34.14; Pr 12.20
Jinake naldakí. Aikueki Jateja naldi ‘nají sukua giemikue nakldá’ kakuaxaldixa nak.
10 Mieldeke Jateja jian izhogakue kajañguamak izhokldana kakzeká shalda nuxa axautshikueja sha kakuxakueki zeñ aldaldaldixa.✡ 5.10 1Pe 3.14
Jinake naldakí. Aikueki Jateja naldi zeñ kajañgui kaksanexaldixa nak.
11 ”Ekíga na, mieldeke nas namak najañgui, nepanamine shalda nuxa axautshikueja sha mimakuí, nalda miñkakuashi na, saldiñga nalda naldagálde mimakuagakueki nuk mimakuakake zeñ minaldaldixa.✡ 5.11 1Pe 4.14 12 Ekí mimakuaká shalda egaba zeñ zalda miñzekaga zʉ́xaita zeñ itshani miñgualdí. Jinake naldakí. Ekí mimakuxá shaldaki jékaldaxa Jateja guagasá janshizhe miñkatshaldixa nak. Akze, ekíga guana, mimizhaxañga Jatetshi múldigaba naldiñga zʉxaitshixakueki sha kakuiñgaba kakuanane nakldá.✡ 5.12 2Cr 36.16; Ajsh 7.52
Naku na, muñshí zalda na jana naldakue
(Mlk 9.50; Lk 14.34-35)
13 ”Guatshak maiñki jai kagik zhekuekue kenañ naku zauwamak jana mizauñkakue. Akze, naku nuk izʉzé guane, ¿sakí shi mokue akzanamak akzukuanazʉnaka na? Naku izʉzé guaneki ni jiñ zauwazháka nak iyatanaldixa uteya nuxa guakue naldashá.* 5.13 Mlk 9.50; Lk 14.34-35. Naku jana kaldé zʉñmeyatshak ekí guashi naldaka: Nakujañki gakue we akzukui, uwa axañga galdunazháldiamak zauwamakbeñga, nasʉñ kágubakue janshi izhoxaldiamak, sha ajanashalga nogazháldiamak agatsaldi kauwikenáñ jian izhogakue zʉñgatsé. Ne naku izʉzé guane zauwazhákldegamakga na, nasʉñ jian izhogakí naldakualdiák ni jiñ zauwazhánazʉnaka.
14 ”Guatshak muñshí zaldaki zahauxa mastuñshakuamakbeñga na, maiñ jai kagik zhekuekue muñshí miyakzukuxakue.✡ 5.14 Jñ 8.12; 9.5; Plp 2.15; Is 49.6 Ezua kuíbuldu gaxa akshá zeñka zhekueki saldiñgaja atuamakbeñga na, sakí miyatshixá, sakí mizhekue ne atuakagaba naldaldixa naldashá. 15 Akze, ni meja ezua muñshí zukuxa zuñguá gualdinik jika ipa guazhé. Ne saldiñga eni zhekuekue muldetua muñshí kakzukualdiamak mataxa iyaldaka.† 5.15 Mlk 4.21; Lk 8.16; 11.33. Ekí guagatshake ekí guashi naldaka. Muñshí zukuxaki Jatetshi múldigaba. Ai múldigaba muñshí zʉñzukuamak nasʉñ zhinik axautshikuek muñshí kakzukui, Jatetshi múldigaba kakbeyakue. 16 Ekibeñga na, nagapa mineñkakue ga mimatualdiamak agatsaldi mizhekualdaldí. Ekíki kágubakueja jian ne, janshizhegaba atshiji izhogaté mimatuatshakna, Nauwijate jékaldaxa izhuka akldé akzamakga miyakzukushaldixa nakldá.
Guiyaba jian izhoxa
17 ”Nasga jai kagik Jateja jian izhoxa guiyaba nauwibama Muesék zʉñkabajane, ni Jatetshi múldigaba naldiñga zʉxaitshixakueja guashi sezheklde jiaga akzaldaksánshal nagazhánuge. Ne sakí guashi sezhekldanamak muldetua miñgajieñgualdikuamak, amak zekualdikuamak naklduge nakldá. 18 Akze, namak miñmeyaldikue. Alnoba, kagi naldalga noxaldieñgaki, guiyaba jian izhoxa zʉñsanexa niuwi axaldaldaksáki guazháldixa. Ai Jatetshi guiyabaki aldéñ mashi akldañkaldixa jañguaneñka yo zegagáñgaki, ni meja jiaga ezua agatsalda nóñgutse nuxaki yushá guazhíta nzha.✡ 5.18 Lk 16.17; 21.33 19 Akna mieldejañki ezua agatsaldaki aguáñ akzé jañgui, aija guagamak atshakí, azhi axautshikue jiaga ekíga amak axatshazháldiamak shizhiyaldiák zʉnake, Jateja saldiñga aldéñ aksanekákue guashiñki aguáñ akzé tuñka nakldá. Ekí ne, mieldejañki Jatetshi guiyabaja guagamak axatshiji na, axautshikue jiaga ekíga amak axatshaldiamak shizhiyaldiák, aiki Jateja aldéñ kaksanekákue guashiñki akzé tuñka nakldá.
20 ”Akze, ekí miñmeyaldikue. Paldiseyukue, guiyaba shizhixakue juizhi Jateja jian izhogakue kajañguamak izhuká mituatshak jiaga, aikue zhakldé jian izhogakí minaldaldiák Jateja aldéñ sanegeñka jékaldaxa ni mitsák mimajuldukshazhíta nakldá.
Nusá mikzegasé
(Lk 12.57-59)
21 ”Akze, Jateja mauzeñga nauwibamakuek guiyaba ekí guaka zʉñkagenane minukaxa: ‘Axautshi guaxa atshasʉ́ñze.’ Ekíga na, ‘mieldejañki axautshi guaxá gualdiake agatsaldi atualdinik guiyaba tuakue agatsaldaldixa.’✡ 5.21 Ex 20.13; Dt 5.17 22 Ekí minukaxa ne nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Axautshi nusá aguanasʉ́ñze nak, mieldejañki ezua nusá aguanaldiák agatsaldi ne atualdixa. Ekíga na, mieldejañki ezua nusa agatsaldi sha axaldexaldiák, akldé akzekue sanekakuegaba ajuizhaldegéñ agatsaldi ne atuwi axeyaldaxaldixa. Ne mieldejañki ezua ‘se miktú ni gukú’ axaldexaldiák zʉnake guksé sanazhéñkaga neyaldixa nakldá.
23 ”Ekí nakna, mitsakgaba Jate axazakuageñka aldéñ akldé akzamakga miyakzukualdiamak mineyatshak, ezua sha axatshamaldega naldaldiake ‘sakí naguani izhuká’ be migisexaldiake, 24 Jate amak akldé akzamakga akzukuagáñga mokue kualdinakue. Naldiniki axáñ misha ai na sezhgauwi mokue izhgakuañnegakue gualdinik zʉnake, kaiga guana Jate akldé akzamakga akzukual neyakue miñgatsaldaldixa.
25 ”Mitsakgaba ezua sha axatshamaldeja mezhguaklde migatsaldi ne matuakue nugeñka mauldeyatoxaldiéñ sezhgauwakue. Azhi sezhgauwakíñga mauldeyaldiák guashiñki, aldéñga migatsaldi ne matuakuek makizhañkashaka. Gualdiake aijañki ají kabukuek kalseldi mabexal kakbeyaka. 26 Akna namak ekí mikbeyaldikue. Ai sha axatshamalde na sezhgauwakí maldaldiák, sha atshamalde shalda mitsá ilzabiyakue majañguanauxa ilzabiyakíñgaki kalseldi zhinik makzʉxaitshazháldixa nakldá.‡ 5.25-26 Lk 12.58-59. Ekí zʉñmeyatshake ekí jiaga guashi naldaka: Nasʉñ Saldiñga netshi Jate sha axatsháñkalde aldéñ na sezhgauwakueñga sezhgauwakue.
Axautshi tsewa alduna agauwasé
27 ”Guatshak Jateja mauzeñga nauwibamakuek guiyaba ekí guaka zʉñkagenane minukaxa: ‘Misewá naldagálde na askuildegasʉ́ñze.’✡ 5.27 Ex 20.14; Dt 5.18 28 Ekí minukaxa ne, nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Sigíkuañ mimisewá naldagálde tuwi me miñguatshak alduna agauwi ‘e na sakí askuildekldaka’ aldunaxa miñnegatshake, e na askuildék zhuxañga miyatshaldixa. 29 Akna, jiki sha atshindana miñzukuxa, mimakjieñguakaga mitualdiake, uteji izhgajuekuakue miñgatsé. Akna mimijí uba jibatshaldiñki ji tuatshak sha atshindana miñzukuxa naldaldiake axaldáñga ishkuiya, uteya miñguxá jana atshakue. Akze, sha atshabináldiamak abuák ezua agatsaldaki axaldáñga izhgitshuaksha miñguxá jana miyatshatshakna, akldé janshibé naldaldixa. Ne sha atshalga minoxaldiake, miñgatsauxaga Jateja guiyaba tu za nogakueñka mimaguteyaka ni mitú. 30 Ekíga na, mimijí káuxalda jibatshaldiñki sha atshindana miñzukuxa naldaldiake axaldáñga izhbeñgua, uteya miñguxá jana atshakue. Akze, sha atshabináldiamak abuák ezua agatsaldaki axaldáñga izhgitshuaksha miñguxá jana miyatshatshakna, akldé janshibé naldaldixa. Ne sha atshalga minoxaldiake miñgatsauxaga Jateja guiyaba tu za nogakueñka mimaguteyaka ni mitú.✡ 5.29-30 Mt 18.8-9; Mlk 9.43-47
Zhuasewák abashasé
(Mlk 10.11-12; Lk 16.18)
31 ”Akze, mauzeñga zalda guiyabaja ekí jiaga guaká minukaxa: ‘Mielde sigíjañki asewá majaldá gualdiake, “mabajá ni gukú” guaká xalte agegakue agatsaldaldixa nzha.’✡ 5.31 Dt 24.1-4; Mt 19.7; Mlk 10.4 32 Ekí minukaxa ne, nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Sigíja asewá axautshi na askuildék guatshak za na, majaka naldaldixa. Ne jigabá shalda nuxa maja guanaldixa, munzhija mokue axautshi sigí guxa gualdiake, Jateja tuwiñki majanejañga asewá naldagálde tusheksha zhuxañga atshishaldixa. Ekíga na, munzhi asewája majane mielde sigíjañki guxa gualdiák, Jateja tuwiñki asewá naldagálde tushek guxaga tualdixa nakldá.✡ 5.32 Mt 19.9; 1Kt 7.10-11
Namak za zukuagakue
33 ”Akze, Jateja mauzeñga nauwibamakuek guiyaba ekí guaka zʉñkagenane minukaxa: ‘ “Saldiñga netshi Jate natuaté nogéñ ni ekí atshaldikue axeldakú” axelte miñgualdinik amak atshakue, ne amak atshazhá guasʉ́ñze giemi nzha.’✡ 5.33 Lv 19.12; Nm 30.2; Dt 23.21 34 Ekí minukaxa ne, nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Ezuañgaba namak za zukuashi na, ni jigaba ité xaldek ‘atshaldikuamak ni axeldakú’ negasʉ́ñze miñgatsaldaldixa. Ekí nakna, Saldiñga netshi Jateki jékaldaxa zhinik saldiñga aksaneka nak, ‘jékaldaxaki nahamakga na nas namak atshaldikuamak ni axeldakú’ negasʉ́ñze. 35 Ekíga na, Jateki jai kagi agatsauxa aksaneka nak, ‘kagiki na nahéñ zhinik nas namak atshaldikuamak ni axeldakú’ negasʉ́ñze. Ekíga na, Jateki Jeldusaldéñtshi Sáñkalda akaldak akzé izhuka nak, ‘Jeldusaldéñki na nahéñ zhinik, nas namak atshaldikuamak ni axeldakú’ negasʉ́ñze giemi nzha.✡ 5.34-35 Mt 23.16-22; Sal 48.2; Is 66.1; St 5.12 36 Ekíga na, maiñ be mizhogéñ zhinik nuxa ‘namak atshaldikuamak ni axeldakú’ negasʉ́ñze. Jinak naldakí. Maiñ axaldáñga ni nauwa nuxaki awawa ldexa, ni dueba ldexa miñsuikualdagálde nak. 37 Akna maiñ zʉnake ekí axeldagagábaki, egaba miyatshaldixa nake ‘atshaldikue nzha’ azhi atshabináldixa nake ‘atshazháldikue nzha’ za guagakue naldaldixa. Akze, akldé ipa minexaldiake, aiki jisék zhinik nakldega naldaldixa nzha.
Sha akuá ishkiyushasʉ́ñze
(Lk 6.29-30)
38 ”Akze, mauzeñga zalda guiyabaja ekí jiaga guaká minukaxa: ‘Mieldejañki axautshi sakígaba sha gualdiake, amak agatsaldiñga akiyushakue. Akna ezuaja axautshi ubak azhi jualdak sha gualdiake, sha guanamak jiak, ubak azhi jualdakga akiyushakue.’✡ 5.38 Ex 21.24; Lv 24.20; Dt 19.21 39 Ekí minukaxa ne, nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Mieldeki sha mimakualdiák, maiñ zhinik akiyushabináldi. Akna, waxa miñkabuxaldiák, ataba jiaga miñkabugexañ tuñshi miñgualdí. 40 Ekíga na, ezuajañki zhakuá minguxaldiamak mimezhguák gualdiake, maiñ zhiniki ‘nazikugasé nzha’ negagábaki ‘egaba akldé shuldejí’ mijañgualdí. 41 Ekibeñga sáñkaldaja jika maldé akuldeyakue miñkaldexaldiake, mitsá akuldeyakue miñkaldeklde guashiñki mutshua naldashi zeñka akuldeyakue. 42 Ekíga na, mieldejañki jika miñshishaldiake egaba amak akauwakue. Azhi, mieldejañki jigaba ‘nakwasha guwá’ miñmeyaldiák, ‘mikwashazhánaka nzha’ nexabináldi.
Miyaguldiñkakue jiaga izhgajañguakue
(Lk 6.27-28,32-36)
43 ”Akze, mauzeñga guiyabaja ekí jiaga guaká minukaxa: ‘Zeñ miñguankakue, misanákueki kezhgajañguakue.✡ 5.43 Lv 19.18 Ne miyaguldiñkakue zʉnake kezhgajañguagábaki miñguldiyakue.’ 44 Ekí minukaxa ne, nas zʉnake ekí miñmeyaldikue: Miyaguldiñkakue jiaga kezhgajañguakue, [janshizhe kaxatshakue. Mieldeke ‘agisa guakuéñ’ minjankakue jiaga maiñ zhiniki zeñ kajañgui miñgualdí.] Ekíga na, sha mimakuxakue maiñ zhiniki Jateja kagaunexaldiamak akshishi miñgualdí.✡ 5.44 Ex 23.4-5; Pr 25.21 45 Ekí miñmeñkugamak miyatshaldiakna, Nauwijate jékaldaxa izhukatshi sukuakue giemi miné mimawatualdixa. Akze, Nauwijatejañki jian izhukakue, jian izhogagáldekue juizhi janshizhe kaxatshiji na, zhualduxañga niuwi kaldañgashiji, níxalda ketsekuxa. 46 Ne maiñ mimezhgajañguxakue za mizhgajañgualdiák, sáñkaldak akiyalzabine zhiksuikakue ajañguamakga nuxa miyajañgualdixa. Akna ¿sakí shi ekí atshamine shalda nuxa Jateja janshizhe miñkatshaldixa na? 47 Ekíga na, maiñki mimikaja, zeñ miñguankakue mituatshak aikue za muldetua miyaxazguaxaldiake, Jate jañguazhékue ishkajanashamakga nuxa mishkatshaldixa. Akna ¿sakí shi ekí atshamine shalda nuxa Jateja akzé atshamine mimatualdixa na? 48 Ne maiñ zʉnake, Nauwijate jékaldaxa izhuka janshizhe, aldéñgaba muldetua auxaga naldakuauxabé izhuka nahamakbé naldi mizhekualdaldí.✡ 5.48 Lv 11.44-45; 19.2; Dt 18.13
✡^ 5.1–7.29 Lk 6.20-49
✡5:3 5.3 Sal 22.24; 69.32-33; Is 29.19; 61.1-2; Lk 4.18; St 2.5
✡5:4 5.4 Is 57.18; 61.2-3
✡5:8 5.8 Sal 24.3-4
✡5:9 5.9 Sal 34.14; Pr 12.20
✡5:10 5.10 1Pe 3.14
✡5:11 5.11 1Pe 4.14
✡5:12 5.12 2Cr 36.16; Ajsh 7.52
*5:13 5.13 Mlk 9.50; Lk 14.34-35. Naku jana kaldé zʉñmeyatshak ekí guashi naldaka: Nakujañki gakue we akzukui, uwa axañga galdunazháldiamak zauwamakbeñga, nasʉñ kágubakue janshi izhoxaldiamak, sha ajanashalga nogazháldiamak agatsaldi kauwikenáñ jian izhogakue zʉñgatsé. Ne naku izʉzé guane zauwazhákldegamakga na, nasʉñ jian izhogakí naldakualdiák ni jiñ zauwazhánazʉnaka.
✡5:14 5.14 Jñ 8.12; 9.5; Plp 2.15; Is 49.6
†5:15 5.15 Mlk 4.21; Lk 8.16; 11.33. Ekí guagatshake ekí guashi naldaka. Muñshí zukuxaki Jatetshi múldigaba. Ai múldigaba muñshí zʉñzukuamak nasʉñ zhinik axautshikuek muñshí kakzukui, Jatetshi múldigaba kakbeyakue.
✡5:18 5.18 Lk 16.17; 21.33
✡5:21 5.21 Ex 20.13; Dt 5.17
‡5:26 5.25-26 Lk 12.58-59. Ekí zʉñmeyatshake ekí jiaga guashi naldaka: Nasʉñ Saldiñga netshi Jate sha axatsháñkalde aldéñ na sezhgauwakueñga sezhgauwakue.
✡5:27 5.27 Ex 20.14; Dt 5.18
✡5:30 5.29-30 Mt 18.8-9; Mlk 9.43-47
✡5:31 5.31 Dt 24.1-4; Mt 19.7; Mlk 10.4
✡5:32 5.32 Mt 19.9; 1Kt 7.10-11
✡5:33 5.33 Lv 19.12; Nm 30.2; Dt 23.21
✡5:35 5.34-35 Mt 23.16-22; Sal 48.2; Is 66.1; St 5.12
✡5:38 5.38 Ex 21.24; Lv 24.20; Dt 19.21
✡5:43 5.43 Lv 19.18
✡5:44 5.44 Ex 23.4-5; Pr 25.21
✡5:48 5.48 Lv 11.44-45; 19.2; Dt 18.13