Ŋunyi Habara dacii
Luka
1
1 Wiinə waɓənə cii kya naahə ka hə ɗii Tawəfilasə maɗuunəkii. Ənji laŋə ɗii gazhi'waanə ŋga naahə uushi'iitə ɗaaɗii ahadeenə. 2 Kə nyaahə tii makə sətə fii inə a ma ənjitə nee də ginətii təkəŋwanə, ətə ndzaanə ka ənji waaza waɓənə ŋga Əntaŋfə. 3 Ma nyi əsə, kə caamə nyi də haŋkala agyanə sətə ɗaaɗii daga ŋukə. Acii ha'ə kə nee nyi, maɗa naahətə nyi ka hə sətə ɗaaɗii kada'ə kada'ə, ka ɗanə ŋga'ə. 1.3 Slənə 1.1. 4 Ma ɗii nyi ha'a, kaa ha shii oo'i, ma sətə jigunyi ənji ka ha, gooŋga tanyi.
Banə ŋga malaa'ika poonə tə Yoohana əndə ɗa bapətisəma
5 Ma agi zamanatə ɗii *Hirudusə ŋwaŋuunə agyanə hanyinə ŋga Yahudiya, tə'i əndə'i *limanə ɗii ləməkii Zakariya. Ma ca, agi kurəgə ŋga limanyinə ŋga Abiya ŋga ŋukə nə ci. Ilizabeetə nə ləmə ŋga minaakii. Ma kya, agi slikərənə ŋga *Haruna, maɗuunə limanə, shigi ki. * 1.5 Abiya: 1 Haba. 24.7-19. 6 Ma tii da minaakii, ənji gooŋga nə tii akəŋwacii Əntaŋfə kyakya'ə. Agi nə'utənə nə tii sətə bii Slandanə patə də rəgwakii. 7 Amma pooshi tii upaa uuzənə, acii ma minaakii Ilizabeetə, əntaa mitə poo nə ki. Tii kyakya'ə əsə, kə uugi tii sasaranə.
8 Ma ka əndə'i uusəra, makə zhi'wa saa'i ŋga slənə ŋga kurəgətə ɗii Zakariya agikii, kə gi Zakariya ka ɗa slənə asəkə *yi ŋga Əntaŋfə makə sətə izee limanyinə ka ɗanə. 9 Ma sətə ci limanyinə a ɗa, ka kuratənə nə tii ahadatii taa wu nə dzənə ka ɗəzə urədya a kumu ga Əntaŋfə. Ma saa'ikii, tə Zakariya kuryagi tii. 1.9 Shig. 30.7-8. 10 Ma ca ɗəzə urədya a kumu, ma ənjitə agyə patənatii, təya ɗa də'wa. 11 Ma ci ma'ə agi ɗəzə urədya, wata kə jigagi malaa'ika ŋga Əntaŋfə ka ci. Ca kəŋaanə da ciizəma hatə ci limanyinə a ɗəzə urədya.
12 Makə nee Zakariya ka ci, wata kə kəsəgi ŋgwalənə tə ci, mashiimə ci sə ŋga ɗanə. 13 Wata əŋki malaa'ika ka ci, “Zakariya ga ha ŋgwalə, acii kə fii Əntaŋfə də'waaku. Ma minaaku Ilizabeetə, ka poonə nə ki ka hə uundzə ŋgura, kadə nii kwa ɗəkə ka ci ləmə Yoohana. 1.13 1.60,63. 14 Kadə ɗanə nə hə maŋushinə da mooɗasəka putaakii. Kadə na ndzaanə ka sə ŋga maŋushinə ka ənji patə əsə. 15 Acii kadə nii kəya ndzaanə ka gawə əndə akəŋwacii Əntaŋfə. Paa ci na sa ma'i inaba, taa əndə'i sə ŋga sanə ətə ca ka əndə agyanə, paa ci na sa. Kadə ndzaanə nə Malaaɓa Ma'yanə da ci daga asəkə məci əsə. 1.15 Ɓaan. 6.3; M.Gəŋw. 13.4-5; Luka 7.33. 16 Kadə ənyatəginə nə ci də ənji ɓəzəkii agi ənji *Isərayiila kaa təya nə'u tə Əntaŋfə Slandana. 17 Kadə nii kəya upaa ŋgeerənə ŋga Ma'yaatə slənyi ashi anabi *Iliya. Kadə nii kəya takəŋwanə ka Slandana, ca haɗatəgi də manjeevənə da dəsənətii, ca ənyatəgi aa rəgwa də ənjitə naanagi ka nə'unə tə Əntaŋfə, kaa təya ndzaanə da haŋkala, təya nə'u tə Əntaŋfə. Kadə nii kəya tasəkatə tə ənji kaa təya gəra shinə ŋga Slandana.” 1.17 Mal. 3.1,23-24; Mat. 17.10-13; Mar. 9.13; Yooh. 1.21.
18 Wata əŋki Zakariya ka malaa'ikata, “Də mi saŋə shiinəki oo'i, gooŋga nə sətsə bii hə ka nya? Acii ma nya, kə uugi nyi iirənə; minaaki əsa, kə paləgi fəzə ŋga pawatə.” 1.18 'Wat. 17.17; 18.11. 19 Əŋki malaa'ikatə ka ci, “Nyi nə Jibərila, akəŋwacii Əntaŋfə nə nyi ka ɗa sləna. Ci sləkee ka nyi kaa nya waɓə ka hə, nya ba ka hə ŋunyi habaratsa. 1.19 Dan. 8.16. 20 Amma maluuvəmə hə oo'i, gooŋga nə sənə bii nyi ka hə. Amma shiiwə oo'i, maɗa kə mbu'ya uusərakii, kadə na ɗa ha'ə. Aciikii ka ɗaginə nə hə ka masə gana; pa ha mbee ka waɓənə maɗaamə səndə bii nyi ka hə kə ɗii.”
21 Ma saa'itə i malaa'ika da Zakariya a waɓə ha'a, gəranə nə ənji tə ci agyə. Ka ha'ə kə ɗii ka tii ka sə ŋga hurəshishinə nə təkurənə ŋga Zakariya a kumu ga Əntaŋfə. 22 Makə gimagi Zakariya, mambeemə ci ka waɓənə da ənji ma'ə. Davə shii tii oo'i, tə'i uushi ŋga hurəshishinə nee ci a kumu ga Əntaŋfə. Də ciinə waɓi ci ka tii.
23 Makə uugi saa'i ŋga slənə ŋga Zakariya asəkə yi ŋga Əntaŋfə, ca palə saakii aasii. 24 Ma daba'ə ətsə ha'ə, wata kə ɗasəkii minaakii Ilizabeetə. Kə ɗii ki ləgiɗə tufə asii ka hakii, manjimə ta dzə ka ha, əŋki ki: 25 “Wiinə səndə ɗii Əntaŋfə ka putaaki: kə nee ci ka təgunuunaaki; kə luupaa ci tə nyi, pooshi ma'ə ayinə agiki.” 1.25 'Wat. 30.23.
Banə ŋga malaa'ika poonə tə Yeesu
26 Makə ɗii Ilizabeetə ləgiɗə kuwa də ɗasəka, wata Əntaŋfə a ənə ka sləkeenə ka malaa'ikatə ɗii ləməkii Jibərila aasəkə vəranə ŋga Nazaratu, anə hanyinə ŋga Galili. 27 Ma sləkee Əntaŋfə ka ci, aaɓii əndə'i kadəma ətə ɗii ləmətə Mariyaama. Ma kya, maɗanə ŋga əndə'i əndə nə ki ətə ɗii ləməkii Yusufu. Agi slikərənə ŋga ŋwaŋwə *Dawuda shigi ci. 1.27 Mat. 1.16. 28 Shinə ŋga malaa'ika aaɓii Mariyaama, wata əŋki ci ka ki, “Ɗawə maŋushinə. Acii kə ɗii Əntaŋfə ka hə pwapoonə. Kədəhə nə Slandanə da hə.” 29 Makə fii Mariyaama waɓənə ŋga malaa'ikatə ha'ə, wata kə kəɗəpaa tə ki. Kya gwaŋə ka buurənə oo'i, uushi mi saŋə bii waɓəətsa? 30 Wata əŋki malaa'ikatə ka ki, “Mariyaama, ga ha ŋgwalə. Acii kə ɗii Əntaŋfə ka hə pwapoonə. 31 Fatə ŋga'ə: ka ɗasəkanə nə hə, ka poonə nə hə uundzə ŋgura, ha ɗəkə ka ci ləmə Yeesu. 1.31 Isaa. 7.14; Mat. 1.21; Luka 2.21; Slənə 4.12. 32 Ka ndzaanə nə ci ka gawə əndə dərəva. Ka 'wanə nə ənji tə ci *Uuzənə ŋga Əntaŋfə, Əndə məghərəvənə ka shaŋə. Ka viinə nə Əntaŋfə ka ci ŋwaŋuunə makə sətə vii ci ka *Dawuda dzədzəci. 1.32 Isaa. 9.6; 2 Sam. 7.16; Mat. 20.30-31. 33 Aciikii ka ɗanə nə ci ŋwaŋuunə agyanə ənji Isərayiila ka ca'ə ndəŋwə ndəŋwə. Pooshi ŋwaŋuunaakii ka uudənə shaŋə.” 1.33 Dan. 7.14.
34 Əŋki Mariyaama ka malaa'ika, “Iitə ɗanə səkii ha'ə, acii ma nya, ma'ə nyi kadəma.” 35 Əŋki malaa'ika ka ki, “Ka shinə nə Malaaɓa Ma'yanə aagyanəku, ka zaɗətənə nə Əntaŋfə Əndə baawəɗa tə hə, ci Əndə məghərəvənə ka shaŋə. Aciikii ma uuzəətə nii kwa pawa, malaaɓakii nə ci; ka 'wanə nə ənji tə ci: Uuzənə ŋga Əntaŋfə. 1.35 Mat. 1.18; Luka 4.18. 36 Ma Ilizabeetə duurə goonə, taa ŋgahi kə uugi ki iirənə, kə bii ənji masaawa nə ki əsə, amma kuwanə ŋga ləgiɗatə əna də ɗasəka. Ka poonə nə ki uundzə ŋgura. 37 Acii pooshi sətə palee ka ŋgeerənə ŋga Əntaŋfə.” 1.37 'Wat. 18.14; Mat. 19.26; Mar. 10.27; Luka 18.27.
38 Əŋki Mariyaama, “Ma nya, ŋga Əntaŋfə nə nyi da nəki. Wa Əntaŋfə a ɗa ka nyi makə səndə bii hə.” Wata malaa'ikatə a unee ka ki, ca palə saakii.
Dzənə ŋga Mariyaama aa ha Ilizabeetə
39 Ma daba'əkii, kə ma'i Mariyaama, kya palə pii pii aasəkə əndə'i vəranə agi giŋunyinə, anə hanyinə ŋga Yahudiya. 40 Mbu'unatə aa dəvə, kya dəməgərə aasii aa ha Zakariya, kya nəhəpaa tə Ilizabeetə. 41 Makə fii Ilizabeetə nəhəpaanə ŋga Mariyaama tə ki, wata guguɗənə nə uuzənə asəkətə. Dəməgərənə nə Malaaɓa Ma'yanə aasəkə ədzəmətə. 42 Wata kya ŋgəree ka uuratə, əŋki ki, “Kə ɗii Əntaŋfə ka hə barəkaanə palee ka harii makinə patə. Tə'i barəkaanə ashi uuzəətsə nii kwa poo əsə.” 43 Kya tsakə, əŋki ki, “Wu saŋə nə nyi bahə məci Slandanəki a shi aaɓiikya? 44 Acii kə nee hə, makə fii nyi nəhəpaanaaku tə nyi, wata guguɗənə nə uuzənə asəkəki, guguɗənə ŋga mooɗasəka. 45 Ma ha, tə'i barəkaanə ashiku, acii ma sətə bii Slandanaamə ka hə ka ɗanə, kə luuvə hə.”
Wanyanə ŋga Mariyaama
46 Wata əŋki Mariyaama: 1.46-55 1 Sam. 2.1-10.
“Wanyinə ca dəla də Slandana,
47 Kə ɗii nyi maŋushinə də Əntaŋfə Maluwaaki.
48 Acii kə tsaaməgi ci aagiki, nyi talaka, mavaakii.
Weewee daga ənshinə ka banə nə ənji patə ka jiji ka jiji oo'i, əndə barəkaanə nə nyi.
49 Acii kə ɗii Əntaŋfə ka nyi maɗuunə uushi,
ci Əndə baawəɗa, Malaaɓa Ənda.
50 Agi ɗanə nə ci ŋga'əənə ka jiji ka jiji ka ənjitə ca ŋgwalə tə ci. 1.50 Jab. 103.13,17.
51 Kə ɗii ci maŋgwaarə sləna, 1.51 Dzək. 5.15; 26.8.
kə taakee ci ka ənjitə ca ɗuunətə natii nə rəŋwə rəŋwə.
52 Kə jimagərə ci də meeminə anə dəgələ ŋga ŋwaŋuunatii, ca vigi madzəgamə ha ŋga ndzaanə ka talakiinə. 1.52 Jab. 75.8; Mat. 23.12; Yak. 4.6,10.
53 Ənji maɗəfəna, kə əburətəgi ci də tii də ŋunyi uushi'inə. Ma ənji gəna, kə laakəənə ci tə tii də maɗəfənə. 1.53 Jab. 107.9; 34.11.
54-55 Kə shi ci ka tsakənə tə ənji Isərayiila, ənji slənaakii, acii mazaanəmə ka ci nə sətə shi ca bii ka dzədzəshi'inaamə oo'i, ka ɗanə nə ci ŋga'əənə ka Ibərahiima da i ka jijinaakii ka ca'ə ndəŋwə ndəŋwə.” 1.54-55 Mika 7.20; Jab. 98.3; 'Wat. 17.7; 22.17.
56 Kə ɗii Mariyaama bahə ləgiɗə makkə ga Ilizabeetə. Ma daba'əkii, kya maɗə, kya palə satə aasii.
Poonə tə Yoohana, əndə ɗa bapətisəma
57 Makə mbu'i saa'i ŋga poonə ŋga Ilizabeetə, wata kya poo uundzə ŋgura. 58 Fanə ŋga guvayinyinə da duurənyinatə oo'i, kə ɗii Əntaŋfə ka ki ŋga'əənaakii, wata təya ɗa mooɗasəkə ka hakii da ki.
59 Makə ɗii uuzənə luuma rəŋwə, ənjə a shi ka *ryaminiyagi tə ci. Kə mwayi tii ɗəkə ka ci ləmə Zakariya, makə ŋga dii. 1.59 'Wat. 17.12-13. 60 Əŋki məci, “Aa'a, wa ənjə a ɗəkə ka ci ləmə: Yoohana.” 1.60-63 1.13. 61 Əŋki hara ənji ka ki, “Amma pooshi əndə agi duurənyinə goonə ətə ɗii ləməkii ha'ə.” 62 Makə nee ənji ha'ə, wata ənjə a ləgwa ka dii də ciinə kaa təya shii taa iitə cii kəya moo ɗəkə ləmə ka uuzənaakii. 63 Wata Zakariya a ləgwa sə ŋga naahənə anəkii, ca naahətə, “Yoohana nə ləməkii.” Neenə ŋga ənji ha'ə, kə kəŋee ka tii patə ka shaŋə.
64 Ma Zakariya a uudəpaa naahəginə ha'ə, wata ca ənəgərə ka waɓənə makə ŋga ŋukə. Ca ndzaŋə dəlanə də Əntaŋfə. 65 Amma, ma ətsə ha'ə, kə ŋgwalee ka guvayiinaakii patə. Ka ha'ə kə dəlagi haalakii asəkə patənə ŋga vəranyiitə agi giŋunyinə agyanə hanyinə ŋga Yahudiya. 66 Ma ənjitə fii sətə ɗaaɗii patə, wata təya ndzaŋə buurənə agyanəkii. Əŋki tii, “Ya uuzəətsa, iitə nii kəya ndzaana?” Ma bii tii ha'ə, acii kə nee tii, ma uuzəətsə kamə, weewee kə ndzaa Əntaŋfə Slandanə da ci.
Dəlanə ŋga Zakariya də slənə ŋga Əntaŋfə
67 Ma Zakariya dii Yoohana, kə dəməgərə Malaaɓa Ma'yanə aasəkə mooɗəfəkii. Wata ca ɗa anabaakwaanə, əŋki ci:
68 “Wa ənjə a ɗuunətə tə Slandana, Əntaŋfə ŋga ənji Isərayiila, acii kə shi ci ka tsakənə tə ənjaakii,
kə luupaa ci tə tii. 1.68 Jab. 41.14; 72.18; 111.9; Luka 4.18-21; 7.16; 19.44.
69 Kə kəŋee ci kaamə ka Maluu əndə baawəɗa agi slikərənə ŋga Dawuda, lawaraakii. 1.69 Jab. 132.17; Mat. 20.30-31.
70 Ci nə sətə shi Əntaŋfə a bii da ma malaaɓa anabiinaakii daga ŋukə, oo'i: 1.70 Rooma 1.2; Isaa. 9.1-6; Mika 5.1-3.
71 Ka luupaanə nə ci taamə acii ənji mbiinə gaamə i acii ənjitə ca usha taamə patə. 1.71 Jab. 106.10.
72 Ha'ə ɗii Əntaŋfə ŋga'əənaakii ka dzədzəshi'inaamə,
kə buurətə ci malaaɓa aləkawalətə anyi ci da tii, 1.72 Jab. 106.45; 105.8-9; Leew. 26.42.
73 waatoo jiɗətə ji'i ci ka Ibərahiima dzədzəshi'inaamə oo'i, 1.73 'Wat. 22.16-18.
74 Kadə nii kəya luupaa taamə acii ənji mbiinə gaamə, kaama mbee ka slənənə ka ci yadə ŋgwalənə, 1.74-75 Tit. 2.12,14.
75 ama ndzaanə malaaɓakii, ənji gooŋga akəŋwaciikii, ha'ə muudinə ŋga baanə gaamə patə.
76 Ma hə əsə, uuzənaakya, kadə nə ənjə a 'wa tə hə anabi ŋga Əntaŋfə Əndə məghərəvənə ka shaŋə. Acii kadə nii kwa takəŋwanə ka Slandanə kaa ha haɗatəgi ka ci də rəgwa. 1.76 Mal. 3.1; Mat. 11.10; Mar. 1.2; Luka 7.27.
77 Waatoo ka ɓaariinə nə hə ka ənjaakii oo'i, agi luupaanə nə Əntaŋfə tə tii də tifyagi ka tii 'waslyakəənatii. 1.77 Irim. 31.34.
78 Ma Əntaŋfə gaamə, laŋə nə ci ka nəhə təgunuunə gaamə dərəva, agi ɗa kaamə ŋga'əənə nə ci.
Ka kavənə nə ci kaa ɓərəətə na luupaa taamə a lə'ya. 1.78 Shig. 34.6; Isaa. 60.1-2; Mal. 3.20.
79 Ma ɓərəətsa, kaa ca ɓərə ka ənjitə agi ŋgəra'wə ca ŋgwalə acii wa; ca kərə taamə ka rəgwa jamənə.” 1.79 Isaa. 9.1,5; 42.6-7; Mat. 4.16.
80 Ma Yoohana, gərənə nə ci, dzənə nə haŋkalaakii də tsakənə. Ca ndzaanə ahada bilinə, ha'ə mbu'i uusəra ŋga jigaginaakii ka ənji *Isərayiila.
1:3 1.3 Slənə 1.1.
*1:5 1.5 Abiya: 1 Haba. 24.7-19.
1:9 1.9 Shig. 30.7-8.
1:13 1.13 1.60,63.
1:15 1.15 Ɓaan. 6.3; M.Gəŋw. 13.4-5; Luka 7.33.
1:17 1.17 Mal. 3.1,23-24; Mat. 17.10-13; Mar. 9.13; Yooh. 1.21.
1:18 1.18 'Wat. 17.17; 18.11.
1:19 1.19 Dan. 8.16.
1:25 1.25 'Wat. 30.23.
1:27 1.27 Mat. 1.16.
1:31 1.31 Isaa. 7.14; Mat. 1.21; Luka 2.21; Slənə 4.12.
1:32 1.32 Isaa. 9.6; 2 Sam. 7.16; Mat. 20.30-31.
1:33 1.33 Dan. 7.14.
1:35 1.35 Mat. 1.18; Luka 4.18.
1:37 1.37 'Wat. 18.14; Mat. 19.26; Mar. 10.27; Luka 18.27.
1:46 1.46-55 1 Sam. 2.1-10.
1:50 1.50 Jab. 103.13,17.
1:51 1.51 Dzək. 5.15; 26.8.
1:52 1.52 Jab. 75.8; Mat. 23.12; Yak. 4.6,10.
1:53 1.53 Jab. 107.9; 34.11.
1:54-55 1.54-55 Mika 7.20; Jab. 98.3; 'Wat. 17.7; 22.17.
1:59 1.59 'Wat. 17.12-13.
1:60 1.60-63 1.13.
1:68 1.68 Jab. 41.14; 72.18; 111.9; Luka 4.18-21; 7.16; 19.44.
1:69 1.69 Jab. 132.17; Mat. 20.30-31.
1:70 1.70 Rooma 1.2; Isaa. 9.1-6; Mika 5.1-3.
1:71 1.71 Jab. 106.10.
1:72 1.72 Jab. 106.45; 105.8-9; Leew. 26.42.
1:73 1.73 'Wat. 22.16-18.
1:74 1.74-75 Tit. 2.12,14.
1:76 1.76 Mal. 3.1; Mat. 11.10; Mar. 1.2; Luka 7.27.
1:77 1.77 Irim. 31.34.
1:78 1.78 Shig. 34.6; Isaa. 60.1-2; Mal. 3.20.
1:79 1.79 Isaa. 9.1,5; 42.6-7; Mat. 4.16.