انجیله یوحنا
پیشگفتار
کلمه‌یه «انجیل» یعنی «خبره خوش» و اَ خبره خوش کی خدا پیغامه، عیسی مسیح اونه همه‌یه مردمه دنیا‌ره بأورده. و بعداً عیسی شاگردأن و پیروأن از اونه زندگی و تعلیماتی کی بدَه کیتابأنی بینیویشتیدی. اَ کیتابأن اناجیل خوأنده به، چونکی هو خبره خوشَ اعلام کونه.
یوحنا یهودی و ایتأ از همراهأنه عیسی مسیح بو. اونه پئره نام زِبِدی و اونه برأره نام یعقوب بو. یوحنا پیش از اونکی جزوِ همراهأنه عیسی ببه، ماهیگیر و پِطرُسِ اَمره دوست و همکار بو. یوحنا خو انجیله میأن از خودش نامی نبره بلکی خوره «شاگردی کی عیسی اونه دوست دأشتی» یا «شاگرده دیگر» معرفی کونه.
نسخه‌یه اصلی‌یه اَ کیتاب به زبان یونانی بینیویشته بوبوسته و تا ایمروز انجیله یوحنا، به بیشتر از ۱۵۰۰ زبانه جورواجور ترجمه بوبوسته. تا تمامه مردمه دنیا بتأنید اَ کیتابه به خوشأنه زبان بخوأنید و بفهمید. مدارک و اسناده تاریخی نیشأن دهه کی انجیله یوحنا پیش از قرنه چهارمه میلادی به زبانه فارسی ترجمه بوبوسته کی متأسفانه ایمروزه به او نیویشته دس رسی نأریمی ولی دوباره هو انجیل به زبانه فارسی ترجمه بوبوسته. و ایمروز اَمأن اَ افتخاره دأریمی کی هو انجیله به گیلکی، در دس رسِ شومأن قرار بدیم.
یوحنا خو هدفه از نیویشتنه اَ انجیل در بابه ۲۰ آیه ۳۱ بیان بوکوده. اون گه: «ولی اَنقدر بینیویشته بوبوسته تا ایمأن بأورید کی عیسی هو مسیح، و خدا پسره، و به توسطه اَ ایمأن صاحبه زندگی‌یه اَبدی بیبید.»
انجیله یوحنا دورون، عیسی مسیح به عنوانه کلمه الهی و اَبدی کی دنیا به توسطه اون ساخته بوبوسته معرفی بوبو. و دینیمی کی در سرتاسره دورانی کی عیسی مسیح اَ دنیایه خاکی دورون ایسه بو بر علیه اَ باور مخالفت و تضاد نَهه بو. و اَ تضاد و مخالفت باعثه کوشته بوستن مسیح صلیبه رو بوبوسته. پس با اونه مرگ و قیام بو کی خو مأموریته به انجام و کمال برسأنه. و با انجامه اَ مأموریت خودشه و خدایه بشنأسأنه. اَ انجیله دورون زندگی‌یه عیسی، مسیحه موعود، به صورته ایتأ مجموعه از نیشأنه‌یأن و معجزاته کی اتفاق دکفته و به صورته سمبلیک به تصویر بکشه بوبوسته. چیزی کی قابله توجه‌یه و انجیله یوحنایه مشخصه کونه به کار بردنه سمبلیک از اشیا و اسامی در زندگی‌یه روزمره‌یه. از اَ طریق به حقیقت و واقعیتأنه روحانی اشاره به. نیشأنه‌یأنی مثله: آب، نان، نور، چوپان و برّه، تاک و اونه میوه.
تقسیمبندی‌یه کلی
۱- الوهیت و شخصیته عیسی مسیح.۱:۱-۱۸ *خوأننده‌یه عزیز، وختی شومأن شماره‌یأن به اَ شکل دینیدی (۱:۱-۱۸) به معنی‌یه انجیله یوحنا بابه ۱، از آیه‌یه ۱ تا آیه‌یه ۱۸ خوأنده به.
۲- یحیی تمید‌دهنده و اوّلین شاگردأنه عیسی مسیح. ۱:۱۹-۵۱
۳- معجزات و تعلیماته عیسی مسیح.بابه ۲-۱۲
۴- عیسی مسیح خو شاگردأنه اَمره خداحافظی کونه و اوشأنه تشویق کونه و اوشأنه‌ره دعا کونه.بابه ۱۳-۱۷
۵- دستگیری‌یه عیسی مسیح، محاکمه، مصلوب و مَردن و دفن بوستن.بابه ۱۸ و ۱۹
۶- زنده بوستن و قیامه عیسی مسیح.بابه ۲۰
۷- ایبار دیگر عیسی مسیح خوره خودشه به خو شاگردأن ظاهره کونه.بابه ۲۱
نکاتی درباره‌یه اَمی روش برای نیویشتن به گیلکی
گیلکی میأن صدایأن تفاوته بیشتری نسبت به زبانه فارسی دأره. و اَ موضوع باعثه مشکل در نیویشتن به گیلکی به. اَمی هدف و مقصود برای نیویشتن اَنه کی به شکلی بینیویشته ببه کی اونه خوأندن آسان و روان ببه. روشی کی اَ کیتابه میأن به کار ببرده بوبوسته، مثله نیویشتن به زبان فارسی‌یه ولی تلفظه مناسب کلمه‌یه به عهده شومأن خوأننده‌یأن عزیز نیهیمی. دوتأ تغیره اساسی اَ کیتابه میأن وجود دأره کی اوشأنه به اَ خاطر کی شمره در موقعه خوأندن کمک کونه به عرضه شومأن رسأنیمی.
اوّل، الف (ا) صداداره بلند در کلماته زبانه فارسی به گیلکی به صورته الف (ا) صداداره کوتاه تلفظ به. اَمأن اَ صداره از نیشأنه‌یه الف و همزه (أ) استفاده بوکودیمی. مثله: «میان» در فارسی‌یه به گیلکی به صورته: «میأن» بینیویشتیمی.
دوّم، کلماتی کی در آخره اون پسوند اضافه دأره، اَمأن اَ پسونده در گیلکی با (ه) و یا (یه) بینیویشتیمی. مثله: «آب روان» در زبانه فارسی‌یه در گیلکی به صورته: «آبه روان» بینیویشتیمی و «صدای بلند» در زبانه فارسی‌یه در گیلکی به صورته «صدایه بلند» بینیویشتیمی.
اَمی آرزو اَنه کی خوأندنه اَ کیتاب شمره باعثه برکت ببه. آمین.
۱
کلمه انسان بوبوسته
۱ از اوّل کلمه بو و کلمه خدا اَمره بو و کلمه، خدا بو. ۲ اون از اوّل خدا اَمره بو. ۳ همه چی توسطه اون به وجود بَمو، و از هر اونچی کی به وجود بَمو، هیچ چی بدونه اون به وجود نَمو.
۴ در اون حیات بو و او حیات، نوره آدمیأن بو. ۵ اَ نور در تاریکی تأبه و تاریکی نتأنه اونه از بین ببره.
۶ مردی بَمو کی خدا اونه اوسه کوده بو. اونه نام یحیی بو. ۷ اون شهادت دَئنه‌ره بَمو بو، شهادته بر او نور، تا همه توسطه اون ایمأن بأورید. ۸ یحیی خودش او نور نوبو، بلکی بَمو بو تا بر او نور شهادت بده. ۹ اون نوره حقیقی کی هر آدمی‌یه منوّره کونه، حقیقتاً به جهان اَمون دوبو.
۱۰ اون دنیا میأن ایسه بو و دنیا به واسطه‌یه اون به وجود بَمو، امّا دنیا اونه نشنأخته. ۱۱ به خو مِلکِ سر بَمو، ولی اونه قوم، اونه قبول نوکودیدی. ۱۲ امّا به تمامه کسأنی کی اونه قبول بوکودیدی، اَ حقَ فده کی خدا زأکأن بیبید، یعنی هر کسی کی به اونه نام ایمأن بأوره. ۱۳ نه کسأنی کی از انسان به دنیا بَموییدی و نه از نفسه خوأهشیدی و نه از ایتأ مردِ خوأسته به دنیا بَموییدی، بلکی تولدی از خدایه.
۱۴ و کلمه، انسانه خاکی بوبوسته و اَمی میأن ساکن بوبوسته و اَمأن اونه جلاله بیده‌ییم، *به معنی: با دقّت نیگاه کودن جلالی کی شایسته‌یه او یگانه پسری ایسه کی از طرفه پئر بَمو، پُر از فیض و راستی. ۱۵ یحیی بر اون شهادت دَیی و با صدایه بلند گفتی کی: «اَن او کسی ایسه کی درباره‌یه اون بوگفتم: ‹اون کی بعد از من اَیه بر من برتری پیدا بوکوده، چونکی قبل از من وجود دأشتی›.» ۱۶ از اونه پُری اَمأن همه بهره‌مند بوبوستیم، فیض، فیضه سر. ۱۷ چونکی شریعت توسطه موسی بَمو، امّا فیض و راستی به واسطه‌یه عیسی مسیح بَمو. ۱۸ هیچکی هرگز خدایه نیده. امّا او یگانه، کی پئره ورجه ایسه و در خودشه ذاتم خدایه، اون، اونه بشنأسأنه.
یحیی شهادت
۱۹ اَنه یحیی شهادت او وختی کی یهودیأن، کاهنأن و لاویأنه از اورشلیم اونه پهلو اوسه کودیدی تا از اون وَورسید کی: «تو کی ایسی؟» ۲۰ یحیی اعتراف بوکوده، انکار نوکوده، بلکی اصرار دأشتی کی: «من مسیح نی‌یم.»
۲۱ وَورسه‌ییدی: «پس چی؟ تو الیاسی؟»
جواب بده: «نی‌یم.» وَورسه‌ییدی:
«تو او پیامبری؟»
جواب بده: «نه!»
۲۲ او وخت اونه بوگفتیدی: «پس کی ایسی؟ بوگو چی جوابی او کسأنی‌ره کی اَمَره اوسه کودیدی، ببریم؟ درباره‌یه خودت چی گی؟»
۲۳ یحیی طبقِ اونچی کی اِشَعْیایه نبی بیان بوکوده بو، بوگفته
«من او صدایه نداکوننده در بیابانم کی گه:
‹خداونده رایه همواره کونید!›» *تورات، کیتابه اِشَعْیا، بابه ۴۰، آیه ۳.
۲۴ تعدادی از اوشأنی کی روانه بوسته بید و از فَریسیأن بید، ۲۵ اونه وَورسه‌ییدی: «اگر تو نه مسیحی، نه الیاسی و نه او پیامبر، پس چره تعمید دیهی؟» ۲۶ یحیی در جواب بوگفته: «من آبه اَمره تعمید دهم، امّا شیمی میأن کسی ایسه کی شومأن اونه نشنأسیدی. ۲۷ اونی کی بعد از من اَیه، من لایقه وأکودن اونه کفشه بندم نی‌یم.»
۲۸ اَشأن همه در بیت‌عَنْیا واقع در او طرفه اُردنِ رودخانه رخ بده، جایی کی یحیی تعمید دَیی.
خدا برّه
۲۹ فردایه او روز، یحیی چون عیسایه بیده کی اونه طرف اَمون دره، بوگفته: «اَنه برّه‌یه خدا کی گناهه از دنیا اوسَنه! ۳۰ اَن، اونی ایسه کی من درباره‌یه اون بوگفتم؛ ‹بعد از من مردی اَیه کی بر من برتری دأشتی، چونکی قبل از من وجود دأشتی.› ۳۱ من خودمم اونه نشنأختیم، امّا هَنه وستی بَموم کی آبه اَمره تعمید بدَم تا اون، اسرائیله‌ره ظاهره به.» ۳۲ پس یحیی شهادت بده و بوگفته: «روحه بیدم کی کبوتره مأنستن از آسمان فرود بَمو و بر اون قرار بیگیفته. ۳۳ من خودمم اونه نشنأختیم، امّا اونی کی مره اوسه کوده تا آبه اَمره تعمید بدَم، مره بوگفته کی: ‹هر وخت بیده‌یی کی روح بر کسی فرود بَمو و بر اون قرار بیگیفته، بدأن اون، اونی ایسه کی روح‌القدسه اَمره تعمید دهه.› ۳۴ و من بیدم و شهادت دهم کی اَن خدا پسره!»
عیسی اوّلین شاگردأن
۳۵ فردایه او روز، ایبارِ دیگر یحیی خو دوتأ شاگردأنه اَمره ایسه بو. ۳۶ اون عیسایه کی راه شوئون دوبو، نیگاه بوکوده و بوگفته: «اَنه، خدا برّه!» ۳۷ وختی اونه دوتأ شاگرد، اَنه حرفه بیشنَوستیدی، از عیسی دونبالسر راه دکفتیدی. ۳۸ عیسی خو رویه وأگردأنه و بیده کی از اونه دونبالسر اَمون دریدی. اوشأنه بوگفته: «چی خوأییدی؟»
بوگفتیدی: «ای اوستاد، تی خانه کویه ایسه؟»
۳۹ جواب بده: «بأیید و بیدینید!» پس بوشوییدی و بیده‌ییدی کی کویه خانه دأره و او روز اونه اَمره سر بوکودید. او لحظه ساعته چهاره بعد از ظهر بو.
۴۰ ایتأ از او دو نفر کی یحیی حرفأنه بیشنَوسته بو و عیسی دونبالسر بوشو، آندریاس، شَمعونِ پِطرُسِ برأر بو. ۴۱ اون اوّل خو برأر شَمعونَ پیدا بوکوده و اونه بوگفته: «اَمأن مسیحه (کی اونه معنی ‹مسح بوبوسته‌یه›) پیدا بوکودیم.» ۴۲ و اونه عیسی ورجه ببرده. عیسی اونه نیگاه بوکوده و بوگفته: «تو شَمعونِ پِطرُس، یوحنا پسری. امّا ‹کیفا› دوخوأده بی» (کی اونه معنی صخره‌یه).
عیسی فیلیپُس و نَتَنائیلَ به خو شاگردی دعوت کونه
۴۳ روزِ بعد عیسی خوأستی کی به ولایته جلیل بشه. فیلیپُسه پیدا بوکوده و اونه بوگفته: «می دونبال بیأ!» ۴۴ فیلیپُس اهله بیت‌صِیْدا بو، آندریاس و پِطرُسِ همشهری. ۴۵ اون نَتَنائیلَ پیدا بوکوده و بوگفته: «اون کسی کی موسی در تورات درباره‌یه اون بوگفته و پیامبرأنم بینیویشتیدی، پیدا بوکودیم! اون عیسی، یوسفه پسر از شهر ناصره‌یه!»
۴۶ نَتَنائیل اونه بوگفته: «مگر به، کی از ناصره چیزه خوبی بیرون بأیه؟»
فیلیپُس جواب بده: «بیأ و بیدین.»
۴۷ وختی عیسی بیده کی نَتَنائیل اونه طرف اَمون دره، درباره‌یه اون بوگفته: «حقیقتاً کی اَنه او مردِ اسرائیلی کی در اون هیچ مکر و حیله‌یی پیدا نیبه!»
۴۸ نَتَنائیل اونه بوگفته: «مره از کویه شنأسی؟»
عیسی جواب بده: «قبل از اونکی فیلیپُس تره دوخوأنه، وختی کی درخته انجیره زیر ایسه بی، تره بیدم.»
۴۹ نَتَنائیل جواب بده: «اوستاد تو خدا پسری! تو اسرائیله پادشاهی!»
۵۰ عیسی در جواب بوگفته: «آیا بخاطره اَنکی بوگفتم تره درخته انجیره زیر بیدم، ایمأن بأوردی؟ از اَن به بعد چیزأنه بزرگتری دینی.» ۵۱ بعداً بوگفته: «آمین، آمین *اصطلاحه آمینِ، یهودیأن وختی کی کلامی‌یه ایشنَوستیدی به زبان اَوردیدی و اونه معنی اَنه کی «هَطو ببه» یا به «حقیقت هَطو ایسه.» بعداً مسیحیأن آمینَ در آخره دعا یا بعد از ایشنَوسته کلامه خدا به کار بردیدی ولی عیسی با به کار بردنه اون در اوّله بعضی از خو گفته‌یأن به درستی و صحته خو کلام تأکید کودی. شمره گم کی آسمان بازه به و خدا فرشته‌یأنه در حالی کی بر انسانه پسر بیزیر اَییدی و به آسمان شیدی، دینیدی.»
*^ خوأننده‌یه عزیز، وختی شومأن شماره‌یأن به اَ شکل دینیدی (۱:۱-۱۸) به معنی‌یه انجیله یوحنا بابه ۱، از آیه‌یه ۱ تا آیه‌یه ۱۸ خوأنده به.
*۱:۱۴ به معنی: با دقّت نیگاه کودن
*۱:۲۳ تورات، کیتابه اِشَعْیا، بابه ۴۰، آیه ۳.
*۱:۵۱ اصطلاحه آمینِ، یهودیأن وختی کی کلامی‌یه ایشنَوستیدی به زبان اَوردیدی و اونه معنی اَنه کی «هَطو ببه» یا به «حقیقت هَطو ایسه.» بعداً مسیحیأن آمینَ در آخره دعا یا بعد از ایشنَوسته کلامه خدا به کار بردیدی ولی عیسی با به کار بردنه اون در اوّله بعضی از خو گفته‌یأن به درستی و صحته خو کلام تأکید کودی.